The Lichens and Lichenicolous Fungi of Belgium and Luxembourg ...

THE LICHENS OF BELGIUM AND LUXEMBOURG. AN ANNOTATED CHECKLIST 37
ce travail, la seule ou les quelques populations existantes ne comportent souvent que quelques
individus, et sont dès lors à la merci de la moindre perturbation de leurs habitats.
Puisse cette checklist attirer l’attention sur ces organismes que sont les lichens et leurs
champignons lichénicoles, méconnus mais exceptionnels indicateurs de la qualité d’un
territoire.
De geschiedenis van het lichenologisch onderzoek in
België, Luxemburg en Noord-Frankrijk in kort bestek
V
an de korstmossen van België en Luxemburg en Noord-Frankrijk is maar weinig
bekend en de meest relevante werken op dit gebied zijn slechts aantekeningen of
anekdotes in excursieverslagen. Toch zijn er belangrijke mijlpalen te onderscheiden en
daarmee zijn beroemde namen verbonden. Het doel van dit hoofdstuk is dan ook om een
kort historisch overzicht te geven van het korstmossenonderzoek in het gebied waarop
deze checklist betrekking heeft. Het is voornamelijk gebaseerd op werken van J.
Lambinon (1966, 1969).
Halverwege de XIX de eeuw domineerden twee onbetwiste persoonlijkheden de lichenologische
wereld in België: M.-A. Libert en J. Kickx. M.-A. Libert (1782-1865) werkte rond
Malmédy, dat in die tijd tot Duitsland behoorde. Pas na het Verdrag van Versailles
(1919) werd het bij België ingelijfd, wat ook verklaart waarom haar werk niet wordt
genoemd in de ‘Prodrome de la Flore de Belgique’ die veel eerder werd gepubliceerd (De
Wildeman 1898). Hoewel de vier schitterende bundels exsiccaten die ze aan cryptogamen
wijdde (Fig. 13) maar weinig korstmossen bevatten, laat haar zorgvuldig samengesteld
en bewerkt herbarium, nu geplaatst in BR, zien hoe verbazend rijk de diversiteit aan
korstmossen in het gebied rond Malmédy moet zijn geweest. Het grootste deel van haar
herbarium moet nog bestudeerd worden, wat een aanzienlijke wijziging in de huidige
checklist tot gevolg zal hebben: van veel aanvullende soorten die in haar collectie
opduiken, zal komen vast te staan dat ze inmiddels alweer zijn verdwenen.
Ook het herbarium van J. Kickx (1803-1864), nu aanwezig in GENT, is zeer interessant.
Hij schreef twee opmerkelijke publicaties: een monografie van de Belgische ‘Graphidées’
(1865), en de ‘Flore Cryptogamique des Flandres’ (1867) (Fig. 14) die pas na zijn dood
werd gepubliceerd. Het is de enige volledige korstmossenflora die betrekking heeft op
een deel van het onderzoeksgebied van deze checklist.
Er zijn nog twee andere Belgische botanici uit die tijd. Ten eerste abt F. J. Germain
(1818-1860) die rond Bastenaken verzamelde en in 1855 romantische beelden schetste -
we hebben het over Lobaria pulmonaria en Lobarina scrobiculata: ‘De bossen van de
Ardennen, met hun vrij oude bomen, laten het botanici toe om overvloedig te verzamelen,
en het is haast onmogelijk om ze voorbij te lopen zonder ze een bewonderende
blik toe te werpen.’ In België en Luxemburg zijn nog hooguit 40 bomen waar de eerstgenoemde
soort aanschouwd kan worden, maar vaak in kleine aantallen; bij Bastenaken is
het oude bos nu weg en vervangen door aanplant van fijnspar.