LIBRO GORBEIA OK.QXD 2/1/07 17:52 Página 41gertatu eta, horrela, material horiek altxatu egin ziren. Tolestura horren ondorioz,ur-azpian sedimentaturiko materialak garaiera desberdinetan daudeorain, eta Bizkaiko Lurralde Historikoko lurrak eta mendi-kateak osatzendituzte, esate baterako, <strong>Gorbeia</strong> mendigunea.Ordutik hona, higadurak eta prozesu geomorfologikoek orain ezagutzendugun paisaia eratu dute. Horri dagokionez, <strong>Gorbeia</strong>n higadura prozesu askoegon da, adibidez, bertako gailur moldeatuko hareharrien higadura edoItxinako nahiz Aldamineko haitzek eskaintzen duten karstifikazioa. Gauregun, prozesu geologikoek jarraitu egiten dute, baina horien ondorioak ezdira nabaritzen gure mendietan.hace 95 millones de años. Bajo esta banda, que continúa hacia el oeste,encontramos las calizas que afloran en Aldamin e Itxina. Más al norte, afloransedimentos más antiguos como arcillas areniscas y calizas.En la subida desde Pagomakurra hasta las campas de Arraba se observancon claridad los diferentes materiales geológicos que se pueden encontraren todo el macizo del <strong>Gorbeia</strong> ya que, a medida que ascendemos porla pista, aparecen diferentes tipos de estratos: al comienzo de la ascensión,sedimentos de tipo arcilloso; antes de llegar a Arraba, bandas cada vez másgruesas de areniscas; y, al final, roca caliza.<strong>Gorbeia</strong> mendiguneko geologia aztertuta ikusten denez, Arabako lurrenmorfologia Bizkaiko lurrena baino leunagoa da; izan ere, gailurra eta horrenhegoaldeko ingurua orain dela 95 milioi urteko hareharriek osatzen dituzte.Hegoalderantz jarraitzen duen eremu horren azpian, Aldamineko eta Itxinakokareharriak daude. Iparralderago, sedimentu zaharragoak daude, esate baterako,hareharrizko eta kareharrizko buztinak.Pagomakurratik Arrabarako igoeran argi eta garbi ikusten dira <strong>Gorbeia</strong>mendigune osoan aurkituko ditugun material geologiko guztiak; izan ere,bidean gora egin ahala geruza mota desberdinak agertzen dira: igoerarenhasieran, buztinezko sedimentuak; Arrabara heldu baino lehen, hareharritarte gero eta lodiagoak; eta, azkenean, kareharrizko haitza.41Higatutako karearriak Itxinan (Z.A.)Calizas erosionadas en Itxina (Z.A.)
LIBRO GORBEIA OK.QXD 8/1/07 18:22 Página 4242Karstifikazio fenomenoaLurrazpiko urakLurraldean erortzen den euri-uraren zati bat lurrazaletik doa,errekak eta ibaiak eratuz. Hala ere, beste zati bat lurrazpian sartu etalurrazpiko ur bihurtzen da. Fenomeno horri “infiltrazio” esaten zaioeta lurzoruaren iragazkortasunaren, maldaren eta landaredia kantitatearenaraberakoa da. <strong>Gorbeia</strong> mendigunean infiltrazioa oso handiada eta ehuneko ehunekoa ere izan daiteke, adibidez, Itxinan.Denborarekin, kalizazko geruzetan dabilen euri-urak higatu egitendu haitz hori, mineral disolbaezina (kaltzio karbonatoa, kalizarenosagaia) disolbagarri bihurtzen duen prozesu kimiko baten eraginez.Higadura-ekintza horren ondorioz, zulodun gainazalak sortzendira, bitarte eta hutsune ugarikoak. Prozesu hori “karstifikazioa” da etamilioika urtean paisaia zoragarriak sortzen ditu; halako paisaiak Itxinanikus daitezke orain: Parke Naturaleko azalera osoaren %15 betetzenduen eremu karstikoa.Iragazitako ura letargian gera daiteke ehunka urtean, “akuifero”izeneko erreserbak eratuz. Infiltrazioak eta zaurgarritasunak bide paraleloakjarraitzen dituzte; horrela, <strong>Gorbeia</strong> mendigunean zaurgarritasunmaila desberdinak daude, bertako akuiferoen eta, beraz, lurrazpikobaliabide hidrikoen kutsadurari dagokionez. Eremurik zaurgarrienakBizkaiko isurialdeko kareharrizko zonetakoak dira eta horren barruanItxinako zona karstifikatua sartzen da.El fenómeno de la karstificaciónLas aguas subterráneasUna parte del agua de lluvia que precipita sobre el terreno discurresuperficialmente formando ríos y arroyos. Sin embargo, otraparte penetra en el suelo y se convierte en agua subterránea. Estefenómeno se conoce como “infiltración” y depende de la permeabilidaddel suelo, de la pendiente del terreno y de la cantidad de vegetación.La infiltración en el macizo del <strong>Gorbeia</strong> es muy elevada, llegandoincluso a valores del cien por cien, como en el caso de Itxina.Con el paso del tiempo, el agua de lluvia que discurre sobreestratos de caliza va desgastando (erosionando) esta roca debido aun proceso químico que transforma en soluble un mineral insolublecomo es el carbonato cálcico, componente de la caliza.El resultado de esta acción erosiva son superficies agujereadas,con multitud de fisuras y oquedades. Este proceso, conocido como“karstificación”, crea a lo largo de millones de años los maravillosospaisajes que hoy día contemplamos en lugares como Itxina, áreakárstica que ocupa el 15% de la superficie total del Parque Natural.El agua filtrada puede quedar en letargo durante cientos deaños formando reservorios llamados “acuíferos”. La infiltración y lavulnerabilidad siguen caminos paralelos; así, en el macizo del<strong>Gorbeia</strong> encontramos distintos grados de vulnerabilidad a la contaminaciónde los acuíferos existentes y, por consiguiente, de susrecursos hídricos subterráneos. Las áreas más vulnerables correspondena zonas de calizas de la vertiente de Bizkaia, incluyendo toda lazona karstificada de Itxina.Itxinako karsta (Z.A.)Karst de Itxina (Z.A.)