LIBRO GORBEIA OK.QXD 2/1/07 17:55 Página 73tariek ordenantza bat egin zuten basoko aberastasuna babesteko. Horrenarabera, toki erakundeek haztegiak eduki behar zituzten, mozketa bakoitzarenostean zonak birpopulatzeko.una ordenanza para proteger la riqueza forestal. En ella se obligaba a lasentidades locales a disponer de viveros para repoblar las zonas después decada tala.Gainera, Bilboko biztanleriaren hazkundea eta ahalezko hazkundeaaintzat hartuta, ikatz kantitate handiak behar ziren burdinoletarako, eta zurkantitate handia ere beharrezkoa zen, itsas eraikuntzetarako. Laborantzakolur gehiago ere behar zen, eta beraz, baso asko larre bihurtuta geldituziren.1798an aipamen bat agertu zen, Altubeko basoan egindako gehiegizkomozketei buruz, eta mozketa horietako zuraren jasotzaileak Jaurerriosoan banatutako burdinolak ziren.1804an, Bizkaiko udal basoen egoeraren zerrenda egin zen, etahorien artean <strong>Gorbeia</strong> mendigunearen inguruko mendiak nabarmentzenziren (45 harizti eta 5 gaztainadi Orozkon, eta 18 harizti Zeanurin).Informazio horren arabera, Bizkaiko basoen %84 hariztiak ziren, %13 gaztainadiak,%2 artadiak eta gainerako %1 pagadiak, intxaurrondoak, gurbiztiaketa lizardiak.XX. mende hasieran, Bizkaiko mendiak zuhaitzik gabe zeuden, etazura inportatu beharra egon zen. Izan ere, 1900ean Bizkaia populazioriketa baso produkziorik gabeko azalera handia zen, Mariano Adán de Yarzak1913an egindako deskribapenaren arabera:“Ez daukat daturik basoek euskal lurraldean zein proportzio betetzenduten esateko; hala ere, zalantzarik gabe, esan daiteke proportzio horiohikoa baino askoz ere txikiagoa dela. Gure mendietariko asko soildutadaude edo soilgune handiak dituzte”.Koniferoen landaketa (Z.A.) Plantación de coníferas (Z.A.)Bertako basoa (Z.A.) Bosque autóctono (Z.A.)Además, el aumento poblacional y potencial de Bilbao demandabagrandes cantidades de carbón para las ferrerías y madera para las construccionesnavales. También se necesitaban más tierras de cultivo, por lo quemuchos bosques fueron transformados en prados.En 1798 aparece una reseña sobre el exceso de las talas llevadas acabo en el bosque de Altube, cuyo destino no es otro que las herrerías distribuidaspor todo el Señorío.En 1804 se confecciona una lista del estado de los bosques municipalesde Bizkaia, entre los que destacaban los que rodeaban al macizo del<strong>Gorbeia</strong> (45 robledales y 5 castañales en Orozko, y 18 robledales enZeanuri). De acuerdo con dicha información, el 84% de los bosques deBizkaia estaba compuesto de robledales; el 13%, de castaños; el 2%, deencinares; y el 1% restante, de hayedos, nogales, madroñales y fresnos.Iniciado el siglo XX, Bizkaia ve consumidos sus bosques hasta el puntode que se debe importar madera. De hecho, en 1900 se describe Bizkaiacomo una gran extensión de terrenos despoblados y sin produccionesforestales. Mariano Adán de Yarza lo describe así en 1913:“Carezco de datos necesarios para decir qué proporción del terrenovasco ocupan los bosques, pero desde luego puede afirmarse que es muyinferior a la normal. Gran parte de nuestras montañas están calvas o congrandes claros entre un arbolado delicuente”.En esta época, a los consumos ya citados de madera para ferrerías,construcción naval y carpintería se había sumado el mayor consumo de73
LIBRO GORBEIA OK.QXD 2/1/07 17:55 Página 74Garai horretan, burdinoletarako, itsasorako eta zurgintzarako zura ezezik, ordura arte baino kontsumo handiagoa sortu zen honako honetan:eraikuntza berrietarako habeak, trenbide berrietarako trabesak, elektrizitaterakonahiz telefonorako zutoinak edo egunkarietarako papera.Soluziotzat, koniferoen (mendietan) eta eukaliptoen (kostaldeetan)landaketa masiboa proposatu zen. Adán de Yarzak pinu mota desberdinakaipatu zituen, besteak beste, Monterreyko pinua edo intsinis pinua (Pinusradiata); horrek hazkunde azkarra baina hazi garestia zeukan, eta beraz,haztegien eraikuntza proposatu zen. Carlos Adán de Yarza, Mariano Adánde Yarzaren aitona, segurutik lehenengoa izan zen Euskal Herrian intsinispinua eta Lawson altzifrea (Chamaecyparis lawsoniana) sartzen; horiek,XIX. mendearen erdialdean, Lekeitiotik hurbileko Zubieta parkean landatuziren. Izan ere, ideia nagusia inguru ilunetan Monterreyko pinuak nahizlaritzak eta troketan Lawson altzifreak sartzea zen. Garai hartan hiru horiekhedapen urria zuten birlandaketetan. Gaur egun, <strong>Gorbeia</strong> mendiguneanbertan 5.000 hektareatik gorako azalera betetzen dute.vigas para las nuevas edificaciones, de traviesas para las nuevas vías férreas,de postes para electricidad y teléfono, o de papel para las grandes tiradasde periódicos.Como solución se propone la plantación masiva de coníferas en lasalturas, y de eucaliptos en las costas. Adán de Yarza cita varias clases depinos, entre los que se encuentra el pino de Monterrey o pino insignis(Pinus radiata), del que destaca su rápido crecimiento aunque cara semilla,por lo que propone el establecimiento de viveros. Carlos Adán de Yarza,abuelo de Mariano Adán de Yarza, fue posiblemente uno de los primerosque introdujo el pino insignis y el ciprés de Lawson (Chamaecyparis lawsoniana)en el País Vasco, plantados a mediados del XIX en el parque deZubieta, cercano a Lekeitio. De hecho, la idea fundamental era mezclar bosquesde pinos de Monterrey junto a alerces, que se acomodan a zonassombrías, y a cipreses de Lawson, que prosperan en los barrancos. En aquellaépoca, los tres estaban poco extendidos en las repoblaciones. Hoy día,sólo en el macizo del <strong>Gorbeia</strong> ocupan más de 5.000 hectáreas de terreno.74Basoko landaketa horien hedapenak aukera ekonomiko oso errentagarriasortu zuen, nekazaritza eta baso jarduera tradizionalari zegokionez.Gainera, landaketek hasieran erabiltzen zituzten lekuetan ez zegoen lurzoruenprodukzio-mugarik, mendien malden eta oinen kasuan, eta mendiengoialdeak eta harkaitzak albo batera utzi ziren. Lur horien titulartasun pribatuakbenetako hazkundea eragin zuen landaketa kopuruan.XX. mendeko hirurogeiko hamarkadatik laurogeita hamarreko hamarkadara,koniferoen landaketen hazkundearekin batera larreetarako, belardietarako,ibaiertzeko basoetarako, laboreetarako eta sastraketarako azalerakbeherakada izan zuen; pagadien eta hariztien azalera ez zen aldatu.1980an, Bizkaiko baso azalera ia erdia koniferoekin beteta zegoeneta horien artean %80 intsinis pinua zen; horrek hariztiak eta landazabalakordeztu zituen estai muinotarrean; gaur egun, basoko espezie nagusiada <strong>Gorbeia</strong> mendigunean eta mozketa, gutxi gorabehera, 35 urtean behinegiten da.Bestalde, estai menditarrean, batez ere iparraldean, intsinis pinuarenordez laritz japoniarra (Larix kaempferi) eta Lawson altzifrea sartu zira,horiek hobeto eusten baitituzte izozteak eta elurra. Laritzak konifero hostogalkorrakdira; eguzki-izpiak euren artetik igaro eta, horrela, zuhaitzenbehealdean larreak egoten dira. Horrenbestez, landaketa horiei abere-erabileraematen zaie, baso erabilera emateaz gain. Lawson altzifreen kasuanez da halakorik gertatzen, horiek ere estai menditarrean egon arren; espeziehori dentsitate oso altuetan landatzen da eta eguzki-izpiak ezin dirasartu adar trinkoen artetik; horrela, zuhaitzen azpian ez da landarerik egoten.Landaketa horiei, hegoaldeko isurialdeko landaketak gehitu beharzaizkie; hain zuzen ere, Larizio pinua (Pinus nigra) eta pinu gorria (PinusIntsinis pinua (Pinus radiata) (Z.A.) Pino de Monterrey (Pinus radiata) (Z.A.)