Numer specjalny przez zamieszczenie stosownych informacji w druku pouczenia dla pokrzywdzonych o przysługujących im prawach oraz na stronach internetowych resortu (www.ms.gov.pl, www.pokrzywdzeni.gov.pl). W ramach szkolenia „Metodologia pracy z osobą pokrzywdzoną przestępstwem” Ministerstwo poinformowało też ok. tysiąca sędziów, prokuratorów, kuratorów sądowych, funkcjonariuszy policji, pracowników socjalnych oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych o zakresie prawa ofiar przestępstw do państwowej kompensaty. Wątpliwości interpretacyjne Kolejny problem związany ze stosowaniem kompensaty wynika z wątpliwości interpretacyjnych. Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do sędziów sądów rejonowych, którzy orzekali w ubiegłym roku w sprawach o kompensatę państwową, o podzielenie się swoimi uwagami odnośnie realizacji zapisów ustawy. Okazało się, że wątpliwości budzi m.in. art. 5 ustawy, w myśl którego kompensatę przyznaje się jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub innych kosztów od sprawcy lub sprawców przestępstw. Sędziowie nie są pewni, czy z urzędu mają ustalać przesłanki do wypłaty kompensaty, czy też w tym zakresie ciężar dowodu spoczywa na wnioskodawcy. Niektórzy praktycy zadają sobie pytanie, kto oprócz prokuratora jest uczestnikiem postępowania prowadzonego na podstawie ww. ustawy – prezes sądu rejonowego reprezentujący Skarb Państwa, który będzie zobowiązany do wypłaty kompensaty w razie uwzględnienia wniosku, czy również każdy ustalony i skazany prawomocnym wyrokiem sprawca przestępstwa, z którego popełnieniem wiąże się wniosek o kompensatę? Trudności interpretacyjne pojawiają się przy ustalaniu właściwości miejscowej sądu w sprawach transgranicznych. Czy w sytuacji, w której osobą uprawnioną jest osoba mająca miejsce zamieszkania poza granicami Polski, należy przyjąć, że sądem właściwym będzie sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście m. st. Warszawy? Zgodnie bowiem z art. 8, organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Jeżeli nie można ustalić miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, właściwy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu w powyższy sposób, organem orzekającym jest sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście m. st. Warszawy. W ww. sytuacji miejsce zamieszkania pokrzywdzonego jest ustalone, tyle, że jest za granicą. Sędziowie orzekający w sprawach o kompensatę wskazują też na niedoskonałość ustawy w odniesieniu do kosztów tłumaczeń. Art. 17 ustawy przewiduje ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów czynności, w tym tłumaczeń dokumentów przekazywanych do organów orzekających w innych państwach członkowskich UE, dokonywanych przez organy pomocnicze w Polsce. W przepisie tym nie ma natomiast mowy o kosztach tłumaczeń na potrzeby postępowań toczących się w Polsce. W tej sytuacji zastosowanie mają przepisy ogólne Kodeksu postępowania cywilnego. Art. 256 k.p.c. precyzuje, że sąd może zażądać, aby dokument w języku obcym był przełożony przez tłumacza przysięgłego. Koszty takiego tłumaczenia obciążą stronę, bowiem zgodnie z art. 520 k.p.c. każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Brak regulacji w powyższym zakresie na gruncie omawianej ustawy znacznie obciąża finansowo osoby pokrzywdzone prze- stępstwem, co może być dla nich dodatkową dolegliwością prowadzącą do wtórnej wiktymizacji. Krytycznie do niektórych zapisów omawianej ustawy odnosi się również niepublikowane opracowanie Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości zatytułowane „Praktyka przyznawania świadczeń z ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw” autorstwa dr. Stanisława Łagodzińskiego. Zdaniem autora raportu błędem jest m.in. normatywne obciążenie organu pomocniczego (prokuratora okręgowego) funkcją informacyjną o przysługującym pokrzywdzonemu prawie do kompensaty, ponieważ większość spraw karnych, w których ofiara doznaje naruszenia czynności narządów ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 par. 1 i 157 par. 1 k.k., toczy się na szczeblu prokuratury rejonowej. Prokurator okręgowy nie ma więc bezpośredniej wiedzy w konkretnych sprawach, a tym samym o potrzebie poinformowania pokrzywdzonego o prawie do kompensaty. W raporcie Instytutu wskazane zostały rozwiązania, które mogą usprawnić i przyśpieszyć postępowanie o przyznanie kompensaty. Należy do nich m.in. konieczność informowania ofiar o zasadności dokumentowania ponoszonych kosztów likwidacji skutków pokrzywdzenia (np. kosztów leczenia) w celu uniknięcia braków formalnych w składanych wnioskach kompensacyjnych. Wskazane byłoby również wprowadzenie po stronie prokuratora uczestniczącego w postępowaniu o udzielenie kompensaty obowiązku udzielenia odpowiedzi na skierowany do sądu wniosek o przyznanie tego świadczenia oraz dołączenie do akt sądowych odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu przygotowawczym. Innym problemem jest niejasność i duży stopień skomplikowania przepisów regulujących przyznawanie kompensat w wielu państwach UE, a także bariera językowa i kulturowa oraz brak informacji i wsparcia, którego doświadczają ofiary przestępstw w sprawach transgranicznych. Środki zaradcze Opinie sędziów orzekających w sprawach o przyznanie kompensaty, jak i wnioski płynące z raportu Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, jednoznacznie wskazują na konieczność wprowadzenia niezbędnych korekt na drodze legislacyjnej. Celowym wydaje się też prowadzenie dalszych intensywnych działań służących rozpowszechnianiu informacji o prawie do kompensaty. O metodach propagowania wiedzy nt. tego świadczenia dyskutowano m.in. podczas spotkania centralnych punktów kontaktowych ds. kompensaty dla ofiar przestępstw, które 30 czerwca 2011 r. odbyło się w Brukseli. Ustalono na nim, że państwa powinny podejmować działania zarówno o charakterze pasywnym, jak i aktywnym. W ramach działań pasywnych należy zapewniać ofiarom dostęp do informacji o kompensacie oraz organizować szkolenia dla profesjonalistów. Z kolei aktywność państw UE powinna przejawiać się w obowiązku informowania ofiar o prawie do kompensaty z urzędu przez organy ścigania, instytucje oraz ośrodki wsparcia. Jeden ze sposobów uporania się z problemem bariery językowej to wprowadzenie wymogu przyjmowania wniosków o kompensatę i towarzyszącej im dokumentacji w języku, którym włada ofiara, a następnie obciążenie kosztem ich tłumaczenia budżetu państwa rozpatrującego taki wniosek. Marzena Mazur Autorka jest referendarzem sądowym delegowanym do Ministerstwa Sprawiedliwości zatrudnionym w Departamencie Praw Człowieka 18 Na wokandzie 7(10)/ 2011
Poradnik Standardy ochrony praw człowieka na przykładzie wyroków ETPCz w sprawach przeciwko Polsce Rys. Łukasz jagielski Elżbieta Hanna Morawska Autorka jest pracownikiem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie I
Change language