2081–4852

More documents

Recommendations

Info

Poradnik Standardy ochrony praw człowieka i podstawowych wolności PRAWO DO ŻYCIA (artykuł 2 EKPCz) 1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. 1. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnego koniecznego użycia siły: a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą; b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem; c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania. STANDARD OCHRONY PRAWA DO ŻYCIA Fundamentalna wartość społeczeństwa demokratycznego Na wykładnię prawa do życia oraz kontrolę jego ochrony i poszanowania przez państwa–strony należy patrzeć mając na uwadze jego szczególne znaczenie. Stanowi ono bowiem jedno z najbardziej fundamentalnych postanowień Konwencji i jako takie, wraz z zakazem tortur, poniżającego, nieludzkiego traktowania i karania (art. 3 EKPCz) wyraża jedną z podstawowych wartości społeczeństwa demokratycznego. Artykuł 2 składa się z dwóch odrębnych, aczkolwiek powiązanych ze sobą, części. Z pierwszej wynika ogólny obowiązek prawnej ochrony życia, z drugiej zaś − względny zakaz umyślnego pozbawiania życia. Konwencja zatem, po pierwsze, nie gwarantuje expressis verbis prawa do życia, a po drugie, dopuszcza ewentualność pozbawienia życia, ale tylko w ściśle określonych sytuacjach . Ich wykaz ma charakter enumeratywny i musi być ściśle interpretowany oraz uzasadniony bezwzględną koniecznością (art. 2 ust. 2 EKPCz). Tylko w tych okolicznościach pozbawienie życia może być uznane za usprawiedliwione. Z ogólnego obowiązku prawnej ochrony życia wynikają trzy rodzaje obowiązków państwa. Obowiązek państw–stron Konwencji Pierwszy obowiązek państw – stron Konwencji to obowiązek negatywny, którego istotą, co do zasady, jest zakaz dokonywania nielegalnej, nieuzasadnionej lub nadmiernej ingerencji w prawa i wolności gwarantowane w Konwencji. W kontekście prawa do życia państwo zobowiązane jest do powstrzymywania się od umyślnego pozbawiania życia jednostek, które podlegają jego jurysdykcji. Drugi to obowiązek pozytywny. Wynika z niego nakaz podejmowania przez państwo–stronę Konwencji odpowiednich działań, których celem jest zapewnienie skutecznego korzystania z praw i wolności proklamowanych w Konwencji. W kontekście prawa do życia ich celem powinna być ochrona życia jednostek podlegających jego jurysdykcji. Obowiązek ten pociąga za sobą m.in.: – wymóg ustanowienia przepisów karnych odstraszających od popełnienia przestępstw przeciwko osobie, wzmocnionych skutecznym mechanizmem prewencji, zwalczania i karania za ich naruszenie; – nakaz podjęcia odpowiednich działań przez właściwych funkcjonariuszy w sytuacji realnego i bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia jednostki, o którym państwo wiedziało lub powinno wiedzieć; – wymóg odpowiedniego zaplanowania, przeprowadzenia oraz kontrolowania przebiegu akcji sił policyjnych; – konieczność zapewnienia właściwej opieki medycznej osobom pozbawionym wolności. Trzeci to obowiązek pozytywny o charakterze proceduralnym. Jest on powiązany z obowiązkiem pozytywnym materialnym, choć Trybunał coraz częściej nadaje mu autonomiczny charakter. Wynika z niego nakaz skutecznego wyjaśnienia okoliczności, w jakich doszło do pozbawienia życia jednostki. Aby postępowanie mogło być uznane przez ETPC za skuteczne, musi ono być przede wszystkim: oficjalne, bezstronne i niezależne, dostępne dla rodziny ofiary, bezzwłoczne i przeprowadzone z należytą starannością. Ciężar dowodu. Domniemanie W sytuacji, gdy stawiany jest zarzut pozbawienia życia przez funkcjonariusza państwa, Trybunał uznaje, że zarzut ten musi być udowodniony ponad rozsądną wątpliwość. Jednakże, gdy osoba umiera w czasie pozbawienia wolności przez władzę publiczną (np. w areszcie) i państwo nie przeprowadza skutecznego postępowania wyjaśniającego, Trybunał może przyjąć domniemanie, że śmierć nastąpiła w wyniku działania lub zaniechania organów państwa. Ciężar dowodu w takich przypadkach spoczywa na państwie. NARUSZENIA art. 2 ust. 1 EKPCz POZBAWIENIE ŻYCIA (ang. life / fr. vie) Izby wytrzeźwień • Brak przekonujących wyjaśnień w sprawie śmierci osoby zatrzymanej w izbie wytrzeźwień, która została unieruchomiona pasami obezwładniającymi i pozostawiona bez nadzoru medycznego, skutkujący przyjęciem domniemania na rzecz odpowiedzialności państwa za naruszenie prawa do życia – Wyrok ETPCz w sprawie Mojsiejew przeciwko Polsce z dnia 24.03.2009 r., skarga nr 11818/02 Dodatek specjalny IV
Standardy ochrony praw człowieka OBOWIĄZEK POZYTYWNY MATERIALNY (ang. positive obligations / fr. obligations positives) Placówki penitencjarne • Brak właściwej kontroli w zakładzie karnym w zakresie przyjmowania leków przez chorego psychicznie więźnia – Wyrok etPcz w sprawie Jasińska przeciwko Polsce z dnia 01.06.2010 r., skarga nr 28326/05 • Niezapewnienie właściwej opieki medycznej w zakładzie karnym – Wyrok etPcz w sprawie Dzieciak przeciwko Polsce z dnia 09.12.2008 r., skarga nr 77766/01 Policja • Nieprawidłowe zaplanowanie i przeprowadzenie akcji policyjnej – Wyrok etPcz w sprawie Wasilewska i Kałucka przeciwko Polsce z dnia 23.02.2010 r., skargi nr 28975/04 i 33406/04 SKUTECZNE POSTęPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE (ang. effective investigation / fr. enquête effective) Placówki penitencjarne • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności samobójstwa więźnia – Wyrok etPcz w sprawie Jasińska przeciwko Polsce z dnia 01.06.2010 r., skarga nr 28326/05 • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego powody niezapewnienia właściwej opieki medycznej – Wyrok etPcz w sprawie Dzieciak przeciwko Polsce z dnia 09.12.2008 r., skarga nr 77766/01 Policja • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego przebieg akcji policyjnej – Wyrok etPcz w sprawie Wasilewska i Kałucka przeciwko Polsce z dnia 23.02.2010 r., skargi nr 28975/04 i 33406/04 Izby wytrzeźwień • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności śmierci osoby zatrzymanej w izbie wytrzeźwień – Wyrok etPcz w sprawie Mojsiejew przeciwko Polsce z dnia 24.03.2009 r., skarga nr 11818/02 Szpitale • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności śmierci żony skarżącego i okoliczności wyrządzenia poważnego uszczerbku na zdrowiu syna – Wyrok etPcz w sprawie Byrzykowski przeciwko Polsce z dnia 27.06.2006 r., skarga nr 11562/99 Osoby prywatne. Śmierć w niewyjaśnionych okolicznościach. Podejrzenie dokonania zabójstwa • Brak skutecznego postępowania wyjaśniającego pomimo okoliczności wskazujących na dokonanie zabójstwa. autonomiczność obowiązku proceduralnego – Wyrok etPcz w sprawie Weber i inni przeciwko Polsce z dnia 27.04.2010 r., skarga nr 23039/02 NARUSZENIA art. 2 ust. 2 EKPCz UŻYCIE SIŁY (ang. use of force / fr. recours à la force) Policja • Naruszenie kryterium bezwzględnej konieczności użycia siły podczas akcji policyjnej – Wyrok etPcz w sprawie Wasilewska i Kałucka przeciwko Polsce z dnia 23.02.2010 r., skargi nr 28975/04 i 33406/04 ZAKAZ TORTUR, NIELUDZKIEGO LUB PONIŻAJĄCEGO TRAKTOWANIA ALBO KARANIA (artykuł 3 EKPCz) Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. STANDARD OCHRONY W ZAKRESIE ZAKAZU TORTUR, NIELUDZKIEGO LUB PONIŻAJĄCEGO TRAKTOWANIA ALBO KARANIA Fundamentalna wartość społeczeństwa demokratycznego Podobnie jak art. 2 ekPcz, art. 3 stanowi jedno z najbardziej fundamentalnych postanowień konwencji. Ustanowiony w nim zakaz ma absolutny i niederogowalny charakter (art. 15 ust. 2 ekPcz). obejmuje on trzy odrębne, jednakowo zakazane zachowania: po pierwsze – zakaz tortur, po drugie – zakaz nieludzkiego traktowania i karania, po trzecie – zakaz poniżającego traktowania i karania. aby dane postępowanie mogło być uznane za zakazane na gruncie art. 3 ekPcz musi przekroczyć kryterium minimalnego poziomu dolegliwości (surowości). ocena, czy doszło do przekroczenia tego kryterium dokonywana jest na tle konkretnej sprawy i zależna jest od elementów subiektywnych sprawy (dotyczących ofiary zakazanego traktowania, np.: wiek, płeć, stan zdrowia ofiary) oraz elementów obiektywnych (dotyczących kontekstu zakazanego traktowania, np. jego przyczyn, sposobu i czasu postępowania, legalności). Ponadto w najnowszym orzecznictwie, inaczej niż początkowo, kryterium to nie jest pojmowane restryktywnie. V Na wokandzie 7(10)/ 2011
Page 1 and 2: I Autorka jest pracownikiem Wydzia
Page 3 and 4: Od redakcji Spis treści nr 7/2011
Page 5 and 6: Renata Durda Pomoc pokrzywdzonym pr
Page 7 and 8: Teresa Jaśkiewicz-Obydzińska, Ewa
Page 10 and 11: KARTA PRAW DZIECKA-OFIARY/ÂWIADKA
Page 12 and 13: Numer specjalny Fot. Wiesław Madej
Page 14 and 15: Numer specjalny Radosław Sienkiewi
Page 16 and 17: Zapraszamy na zmodernizowaną stron
Page 18 and 19: Numer specjalny Internet z pomocą
Page 20 and 21: Numer specjalny przez zamieszczenie
Page 22 and 23: Poradnik Wprowadzenie Konwencja o O
Page 26 and 27: Poradnik Dowody i domniemania Każd
Page 28 and 29: Poradnik c) zgodnego z prawem zatrz
Page 30 and 31: Poradnik - Wyrok ETPCz w sprawie G.
Page 32 and 33: Poradnik Zob. także inne wyroki w
Page 34 and 35: Poradnik Art. 6 ust. 1 EKPCz nie na
Page 36 and 37: Poradnik • Brak niezawisłości i
Page 38 and 39: Poradnik Po trzecie, ograniczenie m
Page 40 and 41: Poradnik Życie rodzinne więźnió
Page 42 and 43: Poradnik NARUSZENIA PRAWA DO POSZAN
Page 44 and 45: Poradnik Wąski margines swobody w
Page 46 and 47: Poradnik Prawo do wolności pokojow
Page 48 and 49: Poradnik Prawo do zawarcia małże
Page 50 and 51: Poradnik Nie musi być to zatem śr
Page 52 and 53: Poradnik Dyskryminacja bezpośredni
Page 54 and 55: Poradnik państwa, które musi uwzg
Page 56 and 57: Poradnik Wewnętrzna spójność i
Page 58 and 59: Numer specjalny Konwencji byłoby w
Page 60 and 61: Numer specjalny zawiadomienia o prz
Page 62 and 63: Numer specjalny Michał Lewoc Przem
Page 64 and 65: Numer specjalny Statystyka: nowe ś
Page 66 and 67: Numer specjalny Michał Lewoc Progr
Page 68 and 69: Numer specjalny Mariusz Jałoszewsk
Page 71 and 72: Marta Rychert Pomoc pokrzywdzonym p
Page 73 and 74: Jacek Toporowski Pomoc pokrzywdzony
Page 75 and 76:
Przeciwdziałanie przemocy w rodzin
show all

2081–4852

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?