2081–4852

Standardy ochrony praw człowieka
Dopuszczalność ograniczeń
dodatkowo, choć ograniczenia w korzystaniu z prawa do sprawiedliwego procesu są w pewnym zakresie możliwe, to jednak nie
mogą naruszać prawa do sprawiedliwego procesu jako całości, gdyż jako takie jest ono prawem absolutnym.
co więcej, pewne ograniczenia w korzystaniu z art. 6 ekPcz są dopuszczalne ze względu na interes publiczny. Niemniej, nie
oznacza to, iż celem art. 6 ekPcz jest, tak jak w przypadku praw zagwarantowanych w art. 8–11 ekPcz, zachowanie sprawiedliwej
równowagi pomiędzy interesem jednostki a interesem społeczeństwa jako całości. albowiem nadrzędnym i wyłącznym celem art. 6 ekPcz
jest zagwarantowanie sprawiedliwego procesu, przy jednoczesnym uznaniu, że w jego urzeczywistnieniu możliwe jest przyjęcie
różnych procedur.
Prawo do apelacji
Natomiast art. 6 ekPcz nie gwarantuje prawa do apelacji, ani też nie nakłada na państwo obowiązku ustanowienia procedur
odwoławczych.
Niemniej, jeśli takie procedury istnieją w krajowym porządku prawnym, to muszą one być stosowane zgodnie z art. 6 ekPcz.
Bezpośrednie zaś gwarancje prawa do apelacji w sprawach karnych zawiera art. 2 protokołu dodatkowego nr 4.
Dwie kategorie gwarancji procesowych
Zakres przedmiotowy prawa do sprawiedliwego procesu tworzą dwie kategorie spraw i dwie kategorie, powiązanych z nimi, gwarancji
procesowych.
Pierwsza kategoria gwarancji dotyczy sprawiedliwego rozpatrzenia sporów o prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym (sprawa cywilna)
oraz sprawiedliwego rozpatrzenia oskarżenia w sprawie karnej (sprawa karna). Są one zawarte w art. 6 ust. 1 ekPcz. choć odnoszą
się one do obu kategorii spraw, to z orzecznictwa etPcz wynika, że przy rozpatrywaniu spraw cywilnych wymagania są w niektórych
wypadkach mniejsze.
gwarancje te formułują wymóg niezawisłości i bezstronności sądu, rzetelności procesu, które szczegółowo zostały rozpisane
w ust. 3 art. 6 ekPcz, następnie jego jawności wraz z obowiązkiem publicznego ogłoszenia wyroku, i wreszcie zakończenia procesu
w rozsądnym terminie.
druga zaś kategoria gwarancji dotyczy zasadniczo sprawy karnej, a do rozpatrzenia sprawy cywilnej odnosi się w minimalnym zakresie.
konstytuują ją postanowienia zawarte w ust. 2 i ust. 3 art. 6 ekPcz. Są nimi: domniemanie niewinności (art. 6 ust. 2 ekPcz), prawo
do niezwłocznej informacji o istocie i przyczynie oskarżenia (art. 6 ust. 3 lit. a ekPcz), prawo do odpowiedniego czasu i możliwości
przygotowania obrony (art. 6 ust. 3 lit. b ekPcz), prawo do bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę
(art. 6 ust. 3 lit. c ekPcz), prawo do przesłuchania świadków (art. 6 ust. 3 lit. d ekPcz) oraz prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy
tłumacza (art. 6 ust. 3 lit. e ekPcz).
Sprawa cywilna
Zakres zastosowania
Wstępnym i równocześnie koniecznym warunkiem zastosowania art. 6 ust. 1 ekPcz w sprawach cywilnych jest istnienie sporu, dotyczącego
praw i obowiązków o charakterze cywilnym.
Cechy sporu
Rozumienie terminu spór nie jest kategoryczne. Należy je więc rozumieć bardziej materialnie niż formalnie. Niemniej, spór ten musi
być rzeczywisty i poważny.
Po drugie, spór ten musi mieć charakter prawny, tj. musi dotyczyć zarzutu naruszenia obowiązków lub praw cywilnych. i wreszcie,
musi być to spór, który będzie mógł być rozstrzygnięty na drodze sądowej.
Prawa i obowiązki o charakterze cywilnym
Samo pojęcie praw i obowiązków o charakterze cywilnym jest również pojęciem autonomicznym, dla rozumienia którego regulacje
krajowe mają tylko znaczenie pomocnicze.
katalog tych praw i obowiązków jest bardzo szeroki, a zarazem otwarty. Rekonstruowany jest zgodnie z dynamicznymi regułami
wykładni, a więc z uwzględnieniem warunków dnia dzisiejszego w społeczeństwach demokratycznych. Niemniej, zasadą jest, że wykładnia
ta nie może być dokonywana w taki sposób, jakby przymiotnik cywilny w art. 6 ust. 1 ekPcz nie istniał.
tak więc, o cywilnym charakterze danych praw lub obowiązków rozstrzygać może, choć nie musi, ich charakter w świetle prawa
krajowego. albowiem jeśli sporne prawa i obowiązki regulowane są w ramach krajowego prawa prywatnego, to oczywiste jest, że
art. 6.ust. 1 ekPcz ma zastosowanie. Natomiast okoliczność, że są one regulowane przez prawo publiczne, nie oznacza wykluczenia
zastosowania art. 6 ust. 1 ekPcz.
W takich sytuacjach stosowane jest drugie kryterium, mianowicie ich treść lub skutek. jest to kryterium ważniejsze niż prawna
klasyfikacja w krajowym porządku prawnym.
Treść lub skutek może być dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, może mieć prywatno-prawny charakter, po drugie, może być powiązany
z kwestiami czysto ekonomicznymi lub w istocie ekonomicznymi. kryteria te mogą zostać spełnione w danej sprawie łącznie lub
oddzielnie.
Uznanie przez prawo krajowe
Zakres przedmiotowy pojęcia praw i obowiązków cywilnych jest dodatkowo ograniczony wymogiem uznania danego prawa lub obowiązku
przez prawo krajowe.
XIII
Na wokandzie
7(10)/ 2011