2081–4852

More documents

Recommendations

Info

Od redakcji ISSN <strong>2081–4852</strong> Publikacja bezpłatna Numer specjalny 3 KWARTALNIK INFORMACYJNY MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI Ochrona praw ofiar przestępstw: dobre praktyki, kompensata, mediacje, ośrodki pomocy Zapobieganie przemocy w rodzinie: nowe narzędzia karne i probacyjne, programy korekcyjne, infolinia dla ofiar Pomoc pokrzywdzonym Dodatek: Standardy ochrony praw człowieka – poradnik dla sędziów Szanowni Czytelnicy, Przed Państwem trzeci numer specjalny kwartalnika „Na wokandzie”. Wydanie to w całości zostało poświęcone praktycznym sposobom ochrony praw osób pokrzywdzonych przestępstwem. Fot. Krzysztof Wojciewski „Na wokandzie” – nr 7 (10) / 2011 Wydawca: Ministerstwo Sprawiedliwości, Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa, www.nawokandzie.ms.gov.pl Redakcja, tel. 22 521-27-06: Artur Pawlak (redaktor naczelny), Joanna Dębek (zastępca), Milena Domachowska (sekretarz redakcji), Aneta Dróbecka (konsultacja), Sylwia Kotecka (konsultacja). Kolegium redakcyjne: prof. Jacek Gołaczyński (przewodniczący), SSN Stanisław Dąbrowski, SSN Katarzyna Gonera, SSN Grzegorz Misiurek, SNSA Jacek Czaja, SSA Krzysztof Józefowicz, SSR Agnieszka Błach-Jóźwik, prof. Zbigniew Ćwiąkalski, prof. Andrzej Herman, prof. Alojzy Nowak, prof. Marek Safjan, prof. Jacek Widło, prof. Bohdan Zdziennicki, prof. Andrzej Zoll, dr Jarosław Bełdowski, dr Adam Bodnar, Łukasz Bojarski Skład, druk i dystrybucja: Pracownia C&C, Warszawa Nakład: 10 tys. egz. Rysunek na okładce – Łukasz Jagielski Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych. Stanowiska prezentowane przez autorów nie będących pracownikami Ministerstwa Sprawiedliwości są ich prywatnymi opiniami. Numer zamknięto 30 listopada 2011 r. Publikacja bezpłatna. Dlaczego pokrzywdzeni? W wymiarze sprawiedliwości powszechna jest już świadomość istnienia szkodliwej dysproporcji między pozycją sprawcy przestępstwa a jego ofiary. Coraz więcej jest też programów i inicjatyw, w tym realizowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości, których cel to upodmiotowienie ofiar przestępstw w procedurach prawnych. Takim tendencjom warto kibicować. Niepokoi natomiast, że – jak wynika z doświadczeń organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą ofiarom oraz z relacji samych pokrzywdzonych – wciąż są sądy i prokuratury, w których nie przywiązuje się należytej wagi do szczególnej sytuacji tej kategorii świadków. O tych wszystkich aspektach problematyki pokrzywdzonych przeczytacie Państwo w specjalnej „Wokandzie”. Nasi autorzy zwracają uwagę m.in. na szczególną wrażliwość wymaganą wobec ofiar przestępstw (Pomoc pokrzywdzonym przestępstwem. Co jeszcze możemy zrobić? – str. 3). Niemniej ważna jest konieczność większego uświadomienia przesłuchujących o uwarunkowaniach psychologicznych pokrzywdzonych wpływających na ich postawy i składane zeznania (Pokrzywdzony w sali rozpraw – jak interpretować jego zeznania i jak zagwarantować należytą ochronę jego praw? – str. 5). Warto również zadbać o to, by rozwiązania wdrażane z myślą o ofiarach i świadkach przestępstw były w dostatecznym stopniu znane i stosowane (Przyjazne pokoje przesłuchań dzieci. Choć niezbędne, dlaczego niewykorzystywane? – str. 9, Przemoc w rodzinie – nowe narzędzia zapobiegawcze – str. 24). Ufam, że treść publikowanych artykułów skłoni Państwa do refleksji nad statusem pokrzywdzonego. Nie jest to problematyka błaha. Bez poszanowania uczuć ofiar oraz bez wyrozumiałości wobec ich traumatycznych doświadczeń trudno mówić o elementarnym poczuciu sprawiedliwości. Z życzeniami dobrej lektury, Artur Pawlak redaktor naczelny Kwartalnik współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2 Na wokandzie 7(10)/ 2011
Renata Durda Pomoc pokrzywdzonym przestępstwem Pokrzywdzeni a wymiar sprawiedliwości Pomoc pokrzywdzonym przestępstwem. Co jeszcze możemy zrobić? Choć obowiązujące w instytucjach wymiaru sprawiedliwości standardy postępowania z ofiarami przestępstw z roku na rok ulegają wyraźnej poprawie, to wciąż jednak zmian wymagają postawy sędziów i prokuratorów wobec ofiar przemocy w rodzinie. Najistotniejsze, by chronić takie osoby przed wtórną wiktymizacją oraz by właściwe rozumieć specyficzne mechanizmy rządzące tego rodzaju przestępczością. Faktem jest, że od kilku lat w polskim wymiarze sprawiedliwości, obok sprawiedliwego „karania sprawców”, coraz większą uwagę przywiązuje się do kwestii właściwej „rekompensaty strat dla ofiar przestępstw”. jednak wciąż zdarza się, że problematyka pokrzywdzonych, w szczególności pokrzywdzonych przestępstwem przemocy w rodzinie, bywa bagatelizowana. Widać to szczególnie z perspektywy osób zajmujących się codzienną pomocą ofiarom przemocy domowej. jakie nieprawidłowości w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości najczęściej sygnalizują pokrzywdzeni zgłaszający się po wsparcie prawne i psychologiczne? oto wnioski i przemyślenia, do jakich uprawnia 16 lat doświadczeń konsultantów ogólnopolskiego Pogotowia dla ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska linia”, którym kieruję. Ta okropna psychologia U podłoża problemów w kontaktach z wymiarem sprawiedliwości, które najczęściej zgłaszają ofiary, leży ogólny społeczny deficyt wiedzy o psychologicznych aspektach doznawania przemocy ze strony osób bliskich. deficyt ten niestety dotyczy również prokuratorów, sędziów, adwokatów oraz kuratorów sądowych. osoby doznające przemocy domowej prezentują cechy, które trudno zrozumieć otoczeniu. Są niekonsekwentne (np. składają zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i na drugi dzień je wycofują), amplituda ich uczuć w stosunku do sprawcy waha się od nienawiści i chęci zemsty po niewolnicze wręcz oddanie i stawanie w obronie krzywdziciela (wypowiedzi ofiar typu „Czemu się Pan czepia mego męża?”, „To świetny ojciec”, „Bardzo mnie kocha i dlatego jest zazdrosny” nie należą do rzadkości), nie są pewne własnego oglądu sytuacji („To ja jestem złą żoną”, „Gdybym tylko lepiej gotowała...”, „Właściwie nic takiego wielkiego się nie stało”), boją się reakcji sprawcy i otoczenia („Porządnym kobietom to się nie zdarza”). jeśli zatem nasza wiedza o zjawisku przemocy domowej płynie z „ludowych” źródeł i nie mamy głębszego wglądu w specyficzne mechanizmy relacji między osobą stosującą przemoc a osobą pokrzywdzoną, to trudno nam będzie racjonalnie pomagać pokrzywdzonym i z całym przekonaniem wdrażać niezbędne procedury prawne. Z wyżej wymienionych powodów, choć oczywiście nie tylko, przyjmujący zeznania irytują się na osoby pokrzywdzone, poganiają je, bywają obcesowi, a czasami wręcz opresyjni. Zdarza się, że prowadzą przesłuchania ofiar i świadków przemocy w sposób, który trudno uznać za przyjazny, a co gorsza – bezstronny. ton głosu, oznaki zniecierpliwienia, czasem deprecjonowanie tego, co mówi pokrzywdzony – wszystko to sprawia wrażenie, że sympatia przesłuchującego jest po stronie sprawcy. osoba przesłuchiwana natychmiast traci rezon i wycofuje się ze swojej wersji zdarzeń i opinii. Niektórzy sędziowie są mało uważni. Nie dostrzegają tego, że podczas składania zeznań ofiara nie rozumie, co się do niej mówi (przestraszona obecnością sprawcy, samym pobytem w sali rozpraw, kontaktem z „Najwyższym Sądem”, nierzadko mająca też za sobą traumy) – w tym nie rozumie pytań sędziego czy wyjaśnień dotyczących jej praw. czasem w takich sytuacjach zaczyna płakać, a sędziowie z reguły nie mają „cierpliwości do histeryczek” („Proszę nam tu nie histeryzować?”, „Co się pani tak trzęsie?”). tak dochodzi do wtórnej wiktymizacji. Przykre odczucia ofiary z sali sądowej nakładają się na jej wcześniejsze doświadczenia z etapu postępowania przygotowawczego, gdzie przesłuchania odbywają się często bez poszanowania godności i intymności osoby pokrzywdzonej (pokój pełen innych osób prowadzących rozmowy, w tym osób postronnych) i nierzadko nakłania się ofiary do wycofywania zawiadomień o przestępstwie („Chce pani, aby mąż trafił do więzienia?”, „Chce pani narobić mężowi problemów w pracy? To z czego on będzie płacił alimenty?”). Nic dziwnego, że w sali rozpraw bardzo wielu pokrzywdzonych zaczyna zadawać sobie pytanie: „Po co mi to, może lepiej się wycofać?”. Rykoszet trafia w sędziego – trudno prowadzić sprawę wbrew woli pokrzywdzonego. Niewiedza profesjonalistów o psychologii ofiar leży także u podstaw permanentnego traktowania przemocy w rodzinie jako przestępstwa ściganego na wniosek osoby pokrzywdzonej, choć jest to przestępstwo ścigane z urzędu. deficyt wiedzy powoduje zbyt częste umarzanie spraw na różnych etapach postępowań, zgodnie z maksymą, że „jeśli pokrzywdzona sobie nie życzy, to po co ją uszczęśliwiać na siłę?”. Tymczasem pokrzywdzona czasem Rys. Łukasz jagielski Na wokandzie 7(10)/ 2011 3
Page 1 and 2: I Autorka jest pracownikiem Wydzia
Page 3: Od redakcji Spis treści nr 7/2011
Page 7 and 8: Teresa Jaśkiewicz-Obydzińska, Ewa
Page 10 and 11: KARTA PRAW DZIECKA-OFIARY/ÂWIADKA
Page 12 and 13: Numer specjalny Fot. Wiesław Madej
Page 14 and 15: Numer specjalny Radosław Sienkiewi
Page 16 and 17: Zapraszamy na zmodernizowaną stron
Page 18 and 19: Numer specjalny Internet z pomocą
Page 20 and 21: Numer specjalny przez zamieszczenie
Page 22 and 23: Poradnik Wprowadzenie Konwencja o O
Page 24 and 25: Poradnik Standardy ochrony praw cz
Page 26 and 27: Poradnik Dowody i domniemania Każd
Page 28 and 29: Poradnik c) zgodnego z prawem zatrz
Page 30 and 31: Poradnik - Wyrok ETPCz w sprawie G.
Page 32 and 33: Poradnik Zob. także inne wyroki w
Page 34 and 35: Poradnik Art. 6 ust. 1 EKPCz nie na
Page 36 and 37: Poradnik • Brak niezawisłości i
Page 38 and 39: Poradnik Po trzecie, ograniczenie m
Page 40 and 41: Poradnik Życie rodzinne więźnió
Page 42 and 43: Poradnik NARUSZENIA PRAWA DO POSZAN
Page 44 and 45: Poradnik Wąski margines swobody w
Page 46 and 47: Poradnik Prawo do wolności pokojow
Page 48 and 49: Poradnik Prawo do zawarcia małże
Page 50 and 51: Poradnik Nie musi być to zatem śr
Page 52 and 53: Poradnik Dyskryminacja bezpośredni
Page 54 and 55:
Poradnik państwa, które musi uwzg
Page 56 and 57:
Poradnik Wewnętrzna spójność i
Page 58 and 59:
Numer specjalny Konwencji byłoby w
Page 60 and 61:
Numer specjalny zawiadomienia o prz
Page 62 and 63:
Numer specjalny Michał Lewoc Przem
Page 64 and 65:
Numer specjalny Statystyka: nowe ś
Page 66 and 67:
Numer specjalny Michał Lewoc Progr
Page 68 and 69:
Numer specjalny Mariusz Jałoszewsk
Page 71 and 72:
Marta Rychert Pomoc pokrzywdzonym p
Page 73 and 74:
Jacek Toporowski Pomoc pokrzywdzony
Page 75 and 76:
Przeciwdziałanie przemocy w rodzin
show all

2081–4852

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?