LİSELİ GENÇLER ve AKRAN ZORBALIĞI İstanbul Örneği

SONUÇ ve ÖNERİLER LİSELİ GENÇLER VE AKRAN ZORBALIĞI: İSTANBUL ÖRNEĞI
91
ciddi/daha az ciddi/masum kodlarıyla ele almamak gerektiği açıktır. Zira şiddet çemberine
herhangi bir şiddet türüne maruz kalarak dâhil olan gencin, diğer şiddet türleriyle
de karşılaşacaktır. Bu çıktı ışığında, söz gelimi lakap takma gibi gençler arasında da
“önemsiz” görülen bir eylemin, fiziksel şiddete kadar uzanacağı açıktır. Bir başka ifadeyle,
şiddet türleri birlikte var olmaktadır. Bu sebeple her tür şiddet eylemi, karşılaşıldığı an
engellenmeli ve şiddete yönelik önlemler alınmalıdır.
Gençlere deneyimledikleri şiddet olaylarının sonrası sorulduğunda %73’ü hiçbir şey
yapılmadığını söylemiştir. Hemen hepsi ise öğretmenlerin umursamadığını ifade
etmiştir. %12’lik bir kesim kendi inisiyatifleriyle şikâyette bulunup dilekçe yazmış olsalar
dahi, bu mekanizmanın da çözüm üretmediğini söylemiştir. Resmi kanalların şiddeti
önleyici özellikler barındırmaması sebebiyle, gençler kendi çözüm kanallarını üretmiş
durumdadırlar. Arabulucular, genelde üst sınıflarda okuyan ya da okulda popüler olan
gençler, şiddetin taraflarını barıştırabilirken, kısasa kısas yöntemiyle şiddete başka kişi
ya da gruplar eklemlenmektedir. Büyük bir çoğunluk da olayı büyütmeme taraftarıdır.
Fakat olayı büyütmeyen kurban gençlerin, zorba gençlerin radarına daha çok girdiği de bir
diğer çıktıdır. Son tipoloji ise sessiz kalanlardan oluşmaktadır. Bu gençler şiddet eyleminin
cezasız bırakılacağını düşündükleri için sessiz kalmayı tercih etmektedir. Bu noktada,
şiddette sıfır tolerans ilkesi ve şiddet karşısında zamana/mekâna/kişiye göre değişmeyen
net tutum alınması “sessiz kalanlar”ın da tutum değiştirmesini sağlayacaktır.
Gençlerin maruz kaldıkları ve şahit oldukları şiddet türlerine, cinsiyet, yaş ve lise türü
ekseninde bakıldığında farklı desenler ortaya çıkmaktadır. Genç erkekler her üç şiddet
türüne de genç kızlara göre daha çok maruz kalmakta ve daha çok şahit olmaktadır.
Erkeklerin kızlara göre şiddet türlerine daha fazla maruz kalmaları ve şahit olmaları,
erkekleri akran şiddeti konusunda tehlikeli bir çembere sokmaktadır.
Yaş değişkeni incelendiğinde ise yaşla birlikte belli şiddet türlerinin azalmadığı aksine
arttığı, türlü kırılımların söz konusu olduğu ve her yaş grubunun hususi olarak maruz
kaldığı/şahit olduğu şiddet türlerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Örnek olarak, 14 ve 17 yaş
grubundaki gençler en çok Fiziksel/Tehdit şiddetine maruz kalırken, 17 yaş grubunda
Sözel/Rencide edici şiddet türünde bir azalma ve İzole edici/İlişkisel şiddet türünde bir
artış söz konusudur. Başka bir örnek olarak, tüm şiddet türlerine en çok 16 yaş grubu
şahit olmaktadır. Bu durum, 17 yaş grubundaki şiddet hareketliliğini açıklamaktadır.
Şiddete şahit olan gençler, bir yıl sonra şiddetin yoğunlaştığı bir alana bir nevi geçiş
yapabilmektedirler.
Lise türü ekseninde akran zorbalığı incelendiğinde belli lise türlerinde şiddet
yoğunlaşmalarının var olduğu ortaya çıkmaktadır. Örnek olarak, en çok Fiziksel/Tehdit
şiddeti türüne maruz kalan ve şahit olan gençler düşük ve orta düzey eğitsel arka plana
sahip Sağlık Meslek Lisesi, Çok Programlı Lise ve Endüstri Meslek Lisesi’nde okumaktadır.
En az maruz kalan ve şahit olan gençler ise yüksek düzey eğitsel arka plana sahip Anadolu
Öğretmen Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Anadolu Lisesi’ndendir. Anadolu Lisesi ve
Anadolu Öğretmen Lisesi’ne özgü bir durumdan da bahsetmek gerekmektedir. Üç şiddet
türüne de ortalamanın altında maruz kalan bu gençler, şiddete şahitlikte ortalamanın
üstündedir. Bu lise türlerinde şiddet, büyük bir kesimin şahitliğinde dar bir kümeye
uygulanmaktadır. İzole edici/İlişkisel şiddet ise benzer sosyal, ekonomik ve kültürel
pozisyonlara sahip lise türlerinde görece daha az gözlenmekte, örneğin uç homojenlikleri
temsil eden Ticaret Meslek Lisesi ve Özel Lise gençleri bu şiddete maruz kalmamaktadır.
Özetle, devam edilen okul maruz kalınan şiddetin artmasına ya da azalmasına neden
olmaktadır.
Beklenenin aksine okuldaki şiddet olayları en çok sınıfta gerçekleşmektedir. Öğretmenlerin
akran zorbalığına müdahale etmemesi ve bunu görmezden gelmesi nedenleriyle zorbalık
olayları yoğunlukla sınıf ortamında yaşanmaktadır. Dolayısıyla akran zorbalığı en çok yaşıt
gençler yani sınıf ortamında etkileşim içinde olan gençler arasında gerçekleşmektedir. 17