Hóa dược tập 1 Trần Đức Hậu Nxb Y học 2007

phònự và diều trị suv thận cấp trước khi suy thận trò nên không hồi phục (khi
mới bị giảm niệu); điều trị phù não hoặc tăng áp lực nội sọ; điểu trị bệnh tẳng
nhãn áp khi các phương pháp khác không đạt hiệu quả hoặc chuẩn bị phàu
thuật trong mắt và dùng để loại chất độc ra khỏi cơ thể để tránh tổn thương
thận như các salicylat, barbiturat, bromid, lithi...
Dạng bàu chế: Dung dịch từ 5% đến 25%; tiêm truyền tĩnh mạch.
2. CÁC CHẤT ỨC CHÊ CARBONIC ANHYDRASE
Một thời gian ngắn sau khi đưa sulfanilamid vào điểu trị các bệnh nhiềm
trùng, người ta phát hiện ra rằng, ngoài tác dụng kháng khuẩn, sulfanilamid
còn có tác dụng lợi tiểu nhẹ do ức chê enzym carbonic anhydrase ờ thận. Từ đó,
các nhà khoa học đã nghiên cứu tổng hợp các loại sulfonamid với mục đích tạo
được hợp chất có tác dụng lợi tiểu tốt hơn. Kết quả, có 2 nhóm có tác dụng lợi
tiểu và được dùng hiện nay, đó là các sulfonamid một dị vòng và các dẫn chất
metadisulfamoylbenzen:
N ---------N
N --------N " C H j
I I i
H;N 0 2S ^ - c ^ N H - C 0 - C H ị HịNO;S^'
HịNOịS'
c o - c
A cetazolam id
M ethazolam id
H,NOjS
Sulfanilamid
' X X —
JOjS
Jỏc°
HjNOjS s o SOjNHj *
D.c.meta-disulfamoylbenzen
Diclofenamid
Liên quan giữa cấu trúc và tác dụng:
- Đối với các sulfonamid 1 dị vòng, chất đầu tiên là acetazolamid có tác
dụng ức chế carbonic anhydrase.
+ Nhóm sulfamoyl rất cần thiết đối với tác dụng ức chế carbonic
anhydrase in vitro và tốc dụng lợi tiểu in vivo. Để có tác dụng, nguyên
tử nitơ trong nhóm này phải không bị thế. Vì vậy, trong số các sulfamid
kháng khuẩn, chỉ có sulfanila-mid có tác dụng ức chế carbonic
anhydrase và lợi tiểu.
+ Ngược lọi, khi thế vào 1 ni tơ trong vòng thiadiazol của acetazolamid
bằng nhóm methyl thì vẫn duy trì tác dụng ức chẽ’ carbonic anhydrase;
đó là methazolamid.
+ Nhóm sulfamoyl phải gắn vào nhăn thơm mới có tác dụng.
+ Những dẫn ch ít thuộc loại sulfonamid 1 dị vòng có tác dụng ức chế
carbonic anhydrase và lợi tiểu mạnh nhất khi chúng có hệ sô” phản bô
dầu/nưâc cao n h ít và giá trị pKa thấp nhất.
211