Hóa dược tập 1 Trần Đức Hậu Nxb Y học 2007

VITAMIN K
Nguồn gốc và cúc phương pháp diều chế:
Vúamin K là một yếu tốcơ bản có trong thức ăn, nó rất cần thiết cho sự
sinh tống hợp một sô yếu tô cần thiết cho sự đông máu. Năm 1926, Dam phát
hiện ra ràng, khi gà ăn không đầy đủ, nó bị bệnh tự chày máu và hình như do
hàm lượng prothrombin trong máu thấp. Năm 1936, Dam cùng cộng sự xác
định rằng, bệnh tự chảy máu sẽ giảm nhanh khi cho gà ăn rau xanh và cho
ràng, trong rau xanh có một chất tan trong dầu, chưa xác định dược, song có tác
dụng chống chảy máu, và Dam đặt tên là vitamin K (koagulation vitamin). Vê
sau, người ta còn phát hiện thấy, ngoài yếu tô có trong cây xanh thi trong cá
thối cũng có một yếu tố nào đó, nó cũng diều trị được bệnh chảy máu ỏ gà. Như
vậy, vitamin K không phải là một chất. Vitamin K phân lập được từ cò linh lãng
được đặt tên là vitamin K, (còn gọi là phytonadion hoậc phylloquinon), đó là 2-
methyl-3-phytyl-l,4-naphtoquinon và có nhiều trong cây; vitamin K phân lập
được từ cá thối được đặt tên là vitamin K2 và đây cũng là một nhóm chất, cấu
trúc hoá học giống vitamin K„ riêng nhóm thế ở vị trí 3 không phải là gốc
phytyl mà là 1 gôc có từ 2 đến 13 dơn vị isoprenyl; chúng còn được gọi là các
menaquinon và do các vi khuẩn gram dương cũng như vi khuẩn ở đường ruột
của người và động vật tổng hợp nên. Hợp chất giống vitamin K, và Kị, song
không có nhóm thế ở vị trí 3 cùng có hoạt tính vitamin K và có tên là vitamin K3
(menadion). Bàng cách thay thế các nhóm thế vào vị trí 1,4 của menadion,
người ta đã tổng hợp được nhiều hợp chất cũng có hoạt tính vitamin K và dặt
tên là vitamin K4; Ksi Kfi...
Vitamin K, được điều chế bằng cách phân lập từ nguyên liệu trong tự
nhiên hoặc tổng hợp hoá học; vitamin K3; K4... được điều chế bàng phương pháp
tổng hợp hoá học. Nguyên liệu là butadien-1,3 và toluquinon theo sơ dồ:
Từ menadion, gắn gốc phytyl vào vị trí 3 được vitamin Kj. Do các vitamin
K không tan trong nước, từ menadion (K3), người ta điều chế dẫn chất natri
bisulfit tan trong nước (vikasol) hoặc từ menadiol, điều chế muõì tetra natri của
ester diphosphat tan trong nưốc.
261