Victor Vasarely - Fondation Vasarely

16
An t-iomlán agus a chodanna
KROA MuLTICOLOR, 1963-68.
sreenprint on aluminium
50x50x50 cm
Collection of the
Vasarely Museum,
Pécs, Hungary
‘Ní bhíonn an gaol idir an méid a fheicimid agus an méid is
eol dúinn riamh socraithe.’ John Berger, Ways of Seeing.
Os mo chomhair amach tá míreanna mearaí in aimhréidh
agus neadaithe i mo lámh tá mír amháin. Tá mearbhall orm
(b’fhéidir gurbh iad manglaim na hoíche aréir is cúis leis),
ach táim ag déanamh mo sheacht ndícheall ciall a bhaint
as an méid atá os mo chomhair. Is eol dom gur cosúil le
míreanna mearaí ar bhealaí éagsúla an eolaíocht agus an
ealaín toisc go ndéanann siad anailís ar chodanna éagsúla
den domhan chun tuiscint a fháil air ina iomláine. Chun
míreanna mearaí a réiteach, nó chun fadhb san eolaíocht
nó san ealaín a fhuascailt, teastaíonn an cumas chun na
míreanna beaga atá cosúil le picteilíní a eagrú i bhfoirm
iomláin atá idir chuimsitheach agus shásúil. Ní raibh mé
riamh ró-iontach ag míreanna mearaí.
Pictiúr is ea na míreanna mearaí de phéintéireacht de
chuid Victor Vasarely, ‘Majus MC,’ (fíor 1, p14), cuid dá
shraith ‘Planetary Folklore’ ó na 1960idí. Cumadóireacht
ghliondrach agus dhathach de mhiondifríochtaí spásúla
is ea í. Pictiúr cearnógach atá ann agus é comhdhéanta
de shraitheanna ingearacha agus cothrománacha de
chruthanna i dteaglamaí dathanna in imeartas lena chéile.
Tá cosúlacht beagán réidh ar an saothar agus ní fheictear
éifeacht an doimhne ann ach nuair a bhíonn imeartas idir
dath dorcha agus dath geal. Is deacair an córas ar an bhfuil
an saothar seo bunaithe a thuiscint i gceart. Is aithnidiúil
domsa na cruthanna agus na foirmeacha simplí sa saothar
ach fós féin, tá cosúlacht aisteach ar an gcaoi a cuireadh le
chéile iad, amhail is go rabhthas ag iarraidh go gcealóidís
a chéile ar deireadh thiar. Ní féidir liom é a rá ar aon
bhealach eile. Dealraíonn sé go bhfuil gach foirm ag cealú
na foirme roimhe agus cuireann gach dath dúshlán faoin
gcéad dath eile. Is aisteach, mar sin, go bhfaightear braistint
soiléireachta, ar an iomlán, ón gcumadóireacht seo. Stánaim
ar na míreanna atá fágtha ach níl tuairim agat cad atá ar
siúl.
Tugaim faoi deara, más ea, nuair a chaithim súil níos
géire ar an bpictiúr go bhfuil sé bunaithe ar ord. San ord
sin tá sraith chioglach teaglamaí de fhoirmeacha agus de
dhathanna. Ag tosú ag an lár, uaine éadrom agus buí, agus
ina dhiaidh sin déanann an tsraith bís a ritheann ar deiseal,
agus feictear na luachanna datha céanna ag eatraimh
áirithe – go háirithe an grúpa buí éadrom de thrí chearnóg a
thosaíonn gach ciogal.
Agus mé ag streachailt le cnap cruinn míre amháin agus
ag déanamh tréaniarracht é a cheangal le mír eile, tuigim
nach ealaíontóir amháin a bhí i Vasarely ach matamaiticeoir
chomh maith. Bhí anailís déanta aige ar chéimseata agus
ar thoipeolaíocht an spáis, á bhriseadh síos go patrúin
cosúil le greille, ar a bhunaigh sé a phictiúir ina dhiaidh
sin. Bhí iarracht déanta aige cumas aireachtála an duine
a anailísiú, a thuiscint agus a léirmhíniú, le go dtuigfeadh
sé an comhghaolú díreach idir cúis agus éifeacht optúil.
Mheabhraigh sé uair amháin an draíocht a bhí ag gréasáin
línte dó agus é ina pháiste, nuair a chonaic sé iad mar
iseabair ar mhapaí aimsire agus in éifeachtaí gluaiseachta
a léireofaí i bhfoirm athruithe sa tírdhreach a d’fheicfí ó
thraein agus é ag gluaiseacht. Díol iontais do Vasarely ab
ea an smaoineamh seo de bheith in ann gluaiseacht agus
am a léiriú ar phlána cothrom, agus thug an spéis seo i
struchtúir dhinimiciúla air taiscéaladh a dhéanamh (amhail
eolaí ar bith) ar mhicreastruchtúr agus ar mhacrastruchtúr
an domhain timpeall air, a bhí ceilte ón tsúil um an dtaca
seo. “Braithim go bhfuilim i bhfad níos gaire don nádúr ná
mar a bheadh péintéir tírdhreacha ar bith,” a scríobh sé
uair amháin, “Tugaim aghaidh air ar leibhéal a struchtúir
inmheánaigh, ar leibhéal chumraíocht a chodanna.”
(Folklore Planétaire, p.20).