Victor Vasarely - Fondation Vasarely

70
Ó 1960 i leith ghlac na crotanna seo áit nagcrotanna
dubh agus bán agus mar sin thosaigh gluaiseacht nua.
Sé an aidhm a bhí leis na cruthaiochta ceithre mhiosúr a
dheanamh. Bhí spas na a char ar cheann de na rudaí is
tabhachtaí i saothair Vasarely. Rinne sé idirdheallamh idir
achar agus dathanna. Chuir sé I bhfeidhm an t-éifeacht
speisialta idir dathana fuara agus crúthaíochtaí (Chey-Pyr,
1970 –71, p63). Bhain sé sochar as an achmhainn na an
cumas idir na línte classiceach peirspictíochta (Tridium-0,
1968, p56) na iad siúd I gciúb Kepler (Meh-III-A, 1967, p63).
Deánann an meadú seo tuigsint bréagach.
Sampa iontach de sin nuair a athraíonn na cearnóga go
rombais agus go léiríonn na línte a bhuaileann le cheíle
doimhneacht agus go dtagann Cuma ubhchruth ar na
ciorcail. Tá a lán samplaí de seo le fail i gcuasach Pécs,
go h-áirithe an pictiúr dar tideal Yapoura-2 (1951-1956,
p29), agus Tuz (1966-1970, p59) a léirionn an doimhneacht.
Léirionn péinteíreacht Vega-Art (1968) agus Vega Blue (p58)
saibhriú ar abhar na ndathanna. An seachmall den leath
chromhchruinnéan atá faoi thacaíocht ag cearnóg claonta
scaptha i ngach treo ag druidim isteach ón imeall go dtí an
lár feictear line de rombais dubh agus bán ag éirí níos dá lú
reír a cheíle agus ag taispeaint dhá dhath gorm agus bán
dorcha.
Bhí an-mheas go deó ag Vasarely ar an leathchomhcruinnean
ach ins na seachtmhodaí bhí grá ar léith
aige don heicseagán agus mar a dúirt sé féin go raidh
difríocht mór idir é agus an chearnóg mar nar aontaigh sé
le línte comhthreomhar. Is suimiúl gur féidir an heicseagán
a athrú go ciúb agus go trí rombais den mhéid céanna agus
nuair a cuirtear dath orthú méadaíonn siad agus deantar
gréasan de chealla a dhéanan an pictuír níos fuinniúla
agus níos bríomhaire ach ó thaobh dhearcadh air níos
neamhsheasmaigh.
Is sampla maith den ghreasan seo na na pictiúr Ambigu-B
(1970, p60). Thug Vasarely “leathnú gleoite domhanda”
mar ainm ar na pictiúiri a rinne sé san tréimhse deiridh.
Is samplaí maithe iad clóanna ‘Up Album’ agus grafacha
‘Bach Album’ de shaothar Vasarely go luath ina shaol nuair
a ba é a aidhm na athas a thabhairt dón súil. Méadaíodh a
bhun-shaothair le clóanna. Rinne sé albaim de leathanaí a
thogh sé féin a léirigh a chuid smaointí agus an coimhlint
ina shaol féin. Tá ealáin Vasarely bunaithe ar dheanamh
teibí. Tá gaol ag a chuid oibre le tuairimí Bauhaus. Tar éis an
tubaiste domhanda thosaigh réim nua I luach ghlaineachta
geoimeadraigh agus iompar Gesammkunstwerk agus
athbheóchan classiceach. An t-úafas a tharla nuair a
cuireadh ó choróin an intinn agus mothuchain sin go
h-iomlán ag na péinteírí agus chruthaigh siad léargas níos
iomlaíne agus níos cruinne ortha féin nuair a scrúdaigh
siad an doimneacht agus nuair a thaispeán siad a gcuid
mothuchain féin.
In ainneoin an tsaothair rathuíl a bhí aige agus an moladh
agus an breithiúntas idir naisiúnta a fuair sé is minic a dúirt
sé go raibh díombá air. Ní mhaith leis a chréidbheail go raibh
deireadh leis na tuairimí shoisialta. Throid sé a dhicheall le
cúrsaí ealáine a dheanamh ar leas na ndaoine.
Is féidir an t-ealantoír a mheas mar shampla na mar
fhoirmle mhatamaticiúl gur féidir a mheadú ar scála
thionsclaíochta agus gur oidhre spioradalta é do na
h-ealantoirí romansaigh ins na ficheadaí agus na tríochadaí i
saol aonrach, pearsuntach.
József sárkány
Vasarely Museum, Pécs, Hungary