Victor Vasarely - Fondation Vasarely
Victor Vasarely - Fondation Vasarely
Victor Vasarely - Fondation Vasarely
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Agus na míreanna mearaí seo os mo chomhair, déanaim<br />
athmhachnamh ar ealaín <strong>Vasarely</strong>, an Ealaín Optúil. Beag<br />
beann ar na daoine a chaitheann anuas air, gluaiseacht<br />
spéisiúil ó thaobh na físe agus na hintleachta is ea í, sa<br />
chuid is fearr di. Amhail formhór gluaiseachtaí sna 1960idí,<br />
bhí a theoiric pholaitiúil féin ag an Ealaín Optúil mar<br />
gheall ar dhul chun cinn sóisialta. Bhí tarraingt aige ar na<br />
céadfaí, ar chéadfaí an uile dhuine. Dar le <strong>Vasarely</strong> “ba í an<br />
ealaín plaisteach an phobail” agus tá a ‘Fhorógra Buí’ ón<br />
mbliain 1954, maidir le daonlathú na healaíne, bunaithe ar<br />
dhearcadh dearfach agus forásach i leith na teicneolaíochta,<br />
na sochaí agus spiorad na healaíne. Bhraith sé gur nóisin do<br />
lucht an bhuntáiste iad uathúlacht an tsaothair ealaíne agus<br />
bainteacht phearsanta an ealaíontóra lena chur i gcrích.<br />
D’oibrigh sé ar bhealach a bhí oiriúnach d’olltáirgeadh ag<br />
próisis theicniúla na linne seo. Contrárthacht de chineál<br />
a bhí ansin, dar le daoine áirithe; ealaín a dhéanamh a<br />
bhainfeadh ó uathúlacht an réada ealaíne. Ach murab<br />
ionann agus ealaíontóirí eile, níor choimeád <strong>Vasarely</strong> aon<br />
olc istigh do chultúr na ndaoine, agus níor bhraith sé riamh<br />
aon choimhlint mar gheall ar a chuid oibre. Ní raibh aon<br />
chomhghéilleadh á dhéanamh aige maidir leis féin ach<br />
oiread; deis a bhí ann, dar leis, dul i bhfeidhm ar líon níos mó<br />
daoine.<br />
Chuir sé roimhe ina chlár oibre ealaíonta cuid den saol<br />
laethúil a dhéanamh den ealaín agus í so-aimsithe ag cách.<br />
Bhí sé den tuairim docht go bhféadfaí an ealaín agus an<br />
domhan a thabhairt le chéile i gcroíthe na ndaoine ach iad a<br />
mhealladh chun leas a bhaint as aireachtáil na súl. Dá bharr<br />
sin, ba le héifeachtaí optúla a chaith sé a dhúthracht. Ealaín<br />
an eispéiris spontáinigh.<br />
Anois dealraíonn sé go bhfuil ag éirí níos fearr liom le<br />
cnapaí agus imlínte comhairde na míreanna. Sin an toradh,<br />
b’fhéidir, ar shocrú go gceanglóinn na píosaí ciumhaise i<br />
dtosach báire. Ar an gcaoi seo, táim ag teacht ar an tuiscint<br />
ní amháin go gcuireann ealaín <strong>Vasarely</strong> dúshlán faoinár<br />
gcumas aireachtála, ach go bhféadfadh sí castacht an<br />
domhain timpeall orainn a chur abhaile orainn. Comhartha<br />
sóirt dá shaothar is ea an chomhlint, idir iarracht leanúnach<br />
na súl, ar iarracht in aisce í, idirdhealú soiléir a dhéanamh<br />
idir dhá staid aireachtála atá ag teacht salach ar a chéile.<br />
Má labhraím i dteanga shíceolaíocht na haireachtála (Teoiric<br />
Gestalt), féadfaidh ár n-inchinn teacht ar réitigh spásúla<br />
malartacha mar thoradh ar an spreagthach céanna. Nuair<br />
a fheicimid an saol i dtrí thoise, cuirtear iachall orainn<br />
réiteach spásúil amháin nó eile a roghnú ach ní chloímid le<br />
haon réiteach amháin riamh. Chun é sin a thástáil, chuir<br />
mé na míreanna mearaí i leataobh nóiméad agus thóg<br />
amach mo leabhar nótaí. Le peann luaidhe, tharraing mé<br />
dhá chearnóg idircheanglacha a bhí díreach mar a chéile<br />
agus ceithre líne chomhthreomhara dá gceangal (féach<br />
fíor ii, p20). Is é sin Ciúb iomráiteach Necker (a dtáinig an<br />
criostalóir Eilbhéiseach, L.A. Necker, air sa bhliain 1832).<br />
Agus mé ag stánadh ar an líníocht, dealraíonn sé go bhfuil<br />
cearnóg amháin ag cúlú uaim isteach sa phictiúr, agus go<br />
bhful an ceann taobh léi á brú féin amach as. Tá sé tuirsiúil<br />
a bheith ag amharc ar an íomhá seo ar feadh i bhfad, mar níl<br />
ar chumas na hinchinne dhá struchtúr contrártha a aithint<br />
– an íomhá a fheiceáil mar íomhá cothrom ar leathanach.<br />
Tagraíonn <strong>Vasarely</strong> don éifeacht seo mar ‘Trompe-l’Oeil’<br />
(síorghluaiseacht) nó na “croití mothúchánacha” a leanann<br />
“a chéile gan idirlinn.” Baineann a phictiúir úsáid as gléas<br />
comhchosúil a leagann a leithéidí d’éilimh ar radharc na<br />
súl go n-éirímid meabhrach d’obair na súl, agus déantar<br />
fíorábhar an phictiúir dár gcumas radhairc.<br />
Tá creat na míreanna mearaí os mo chomhair amach anois<br />
agus é nach mór críochnaithe. Neadaithe i mó lámh tá<br />
an mhír dheiridh. Seo an mhír is ansa liom, mar nuair a<br />
chuirfidh mé síos í beidh idircheangal cioglach míreanna<br />
cruthaithe agam, gan tús, gan chríoch. Faighim spléachadh<br />
ar iontas a struchtúir. An rud a líonann an taobh istigh den<br />
phuzal ar a dtugtar ‘Majus MC’, nílim ró-chinnte de fós, ach<br />
is eol dom go bhfuil sé éagsúil agus casta. Caithfidh mé a<br />
admháil go bhfuilim ag tosú ag baint taitnimh as an bpuzal<br />
seo, agus ag an nóiméad seo, braithim níos gaire ná riamh<br />
do thuiscint ar ardéirim <strong>Vasarely</strong> – máistir-déantóir na<br />
míreanna mearaí. Agus tá sé go hálainn!<br />
John M. Cunningham<br />
Regional Cultural Centre<br />
Adrian Kelly<br />
The Glebe House & Gallery<br />
17
Change language