Babad Tanah Djawi

Prekarané bangsa Europa engoné ngadili ana ing Raad van Justitie: Betawi,
Semarang, utawa Surabaya.
Raffles iku pangrèhé ngentèk entèkaké dhuwit akèh.
Rékané enggoné golèk dhuwit srana nganakaké pajeg lan adol tanah tanah
kaya Daendels.
Tanah kang didol menyang wong partikelir iku iya bener ngolèhaké dhuwit,
nanging pakolèhé katimbang karo pitunané ora mantra mantar timbang, awit
bésuké tumeka saiki enggoné nebusi kangèlan banget, jalaran ajiné dadi
yutan yutan.
Srana kang prayoga kanggo ngisèni kas negara, yaiku monopolie dagangan
uyah.
Kang sakawit uyah iku dipajegi wong Cina, ndadèkaké kapitunané wong
cilik, awit larang banget pangedolé.
Bareng uyah dicekel Gupermèn banjur murah, tur ngolèhaké kauntungan
akèh.
Wiwit tahun 1813 kang kena gawé lan ngedol uyah mung Gupermèn dhéwé.
Ing tahun 1814 Napoléon kalah perangé, Nederland bisa mardika.
Miturut prajangjian ing London tahun 1814 jajahané ing Indhiya dibalèkaké
marang wong Walanda manèh, kang ora mung Ceylon, Kaap kolonie lan
jajahan sawatara ing Indhiya Kulon (ing Amerika) sarta Indhu Ngarep.
Ing tahun 1816 Raffles digentèni Luitnant Gouverneur John Fendall.
Let sawatara sasi John Fendall pasrah jajahan marang Commisaris
Generaal, yaiku utusan Walanda saka Europa, kang dipatah ngerèhaké
kapulowan Indhiya.
Miturut Grondwet tahun 1814 kang nyekel papréntahan ing Kolonien, Sri
Maharaja piyambak, kabantu ing Departement Onderwijs, Nationale
nijverheid en Kolonien.
Dadi Straten Generaal ora nduwèni panguwasa.
Sarjana tetelu kang diutus nampani tanah Indhiya, asmane: Mr. Elout, Baron
van der Capellen lan Buyskes, apangkat Commissaris Generaal sarta
diparingi rancangan wawatoné pangrèhing Indhiya.
114