Babad Tanah Djawi

Ing tahun 1638 jajahané wong Portegis ing Ceylon karebut ing sénapatining
VOC. banjur Compagnie diidini ngadegaké bètèng lan nindakaké monopolie
dagangan manis jangan.
Ora antara suwé bètèng Malaka, kang kalebu sentosa banget, kinepung
wakul lan diperangi bala VOC.
Nganti suwé wong Portegis panggah. Ing tahun 1641 sénapati Walanda
Caerteku dhawuh ngrangsang bètèng, wasana bedhah.
Ing ngatasé wong Portegis ilangé kutha Malaka iku kerugian gedhé banget.
Sarèhné banjur uga kélangan jajahan ing pasisiré tlatah Coromandel lan
Malabar, wong Portegal prasasat tanpa panguwasa ana ing tanah Asia.
Nalika bedhami ing tahun 1641 wong Portegis dipeksa nuruti baé.
Mungguh ing ngatasé Compagnie, bisa oleh kutha Malaka kauntungan
gedhé, awit ndadèkaké wediné para ratu bangsa bumi kabèh. Padagangané
Malaka ngalih menyang Betawi.
Nalika jamané GG. van Diemen kutha ing Betawi digedhèkaké lan
dibecikaké.
Jiwané 9.000, wong Walanda 3.000 luwih.
Ing sajabané kutha wiwit akèh pasanggrahané para gedhé.
Ing sajroning kutha wong laku dagang maju banget.
Kacarita karajan Mataram ing wektu iku banjur rukun baé lan Compagnie.
Ing tahun 1646 VOC. prajangjian karo Mataram (nalika jumenengé
Mangkurat I).
Ing saben tahun Compagnie kudu nglakokaké utusan menyang Mataram.
Wong Jawa kena dedagangan ing sadhengah panggonan kejaba ing
Moloko.
VOC. lan Mataram padha déné ora kena ngréwangi mungsuhé.
Ing sabakdané tahun 1629 kerep baé Banten memungsuhan lan Betawi,
marga wong Banten ambubrah monopoliening VOC. karo wong Moloko.
Pelabuhan Banten kerep banget dibarisi ing prau perang Walanda, dadi
kutha Banten padagangané mati.
Ing tahun 1645 Banten gawé prajangjian lan VOC.
Dadi tetéla yèn panguwasané Compagnie tansah mundhak gedhé.
66