Babad Tanah Djawi

Pangarahé Préntah Walanda pakumpulan iku kenaa kanggo ngejori
padagangané bangsa manca, dadi bisa ngurip urip dagangané bangsa
Walanda.
Ora lawas pakumpulan iku bisa olèh pawitan 37 yuta rupiyah.
Wiwit jaman Napoléon tanah Indhiya ora bisa lelawanan lan tanah Walanda,
dagangané akèh kang didol marang sudagar manca, luwih luwih wong
Inggris lan Amerika.
Sawisé tanah Indhiya kacekel ing paréntah Walanda manèh, wong Walanda
meksa durung maju dedagangané, awit isih kekurangan pawitan, mangka
kaejoran bangsa Inggris.
Kajaba iku sudagar Walanda partikelir pancèn ora dhamang sumurupé
marang ubeting padagangan tanah Indhiya, jalaran mauné kang kena
lelawanan lan tanah Indhiya mung VOC., wuwuh wuwuh nganti 20 tahun
tanah Walanda wis ora ana gandhèngané karo tanah Indhiya.
Nederlandsche Handel maatschappij mau iku meksa ora kasembadan
sedyané, awit kurang kuwat, ora bisa ngejori wong Inggris, kajaba iku
pancèn ora dirujuki sudagar Walanda partikelir akèh, marga duwé sumelang
manawa pakumpulan dagang anyar mau diparingi wewenang kaya déné
VOC. biyèn, temahan malah ndadèkaké kapitunané sudagar partikelir.
Wasana Nederlandsche Handel maatschapij ora bisa mumbul, malah tansah
kapitunan, wiwitané bisa urip bareng ana Cultuurstelsel.
Pakaryané van der Capellen kang pantes olèh pangalembana yaiku
enggoné ngajokaké kawruh, merlokaké marang ajuning pamulangan cilik
kanggo bangsa Europa.
Prakara onderwijs mau van der Capellen kabiyantu ing Reinwardt.
Reinwardt iku sarjana kang uga miwiti gawé kebon raja (Lands plantentuin)
ing Bogor (tahun 1817) kanggo ngundhakaké kawruh tetanèn.
Kebon raja ing Bogor iku ora mung becik lan nyenengaké kanggo dolan
dolan bae, mungguh ing pigunané nyata gedhé banget tumraping kawruh
tanem tuwuh lan tetanèn.
117