Babad Tanah Djawi

Dagangan tanah Indhiya kang ngolèhaké kauntungan akèh iya iku bumbu
crakèn, mulané VOC. kepéngin banget mengku kapulowan Moloko, kang iku
para nakoda padha diwangsit, supaya merlokaké ngudi bisané nekem
kepulowan bumbon crakèn mau, yèn ora kena dilusi sarana prajangjian iya
kanthi wasésa.
Ing saenggon enggon angger Compagnie bisa becik karo ratu bangsa bumi
mesthi banjur nganakaké prajangjian bisané lengganan ajeg (monopolie).
Pulo Ambon (cengkèh) iku pulo kang dhisik dhéwé dadi duwèking
Compagnie.
Ora suwé saka kecekelé pulo Ambon ing kuwasané VOC. pulo Bandha Néra
(pala) lan Bacan iya banjur kena diregem.
Marga enggoné menang perang iku, laku dagang bumbu crakèn katekem
ing kuwasané Compagnie, sabab ana ing endi endi, angger tanah wus
kaayoman mesthi dilarangi lelawanan dedagangan karo bangsa liya kajaba
mung karo VOC. dhéwé sarta regané dagangan dipasthi (monopolie).
Para aandeelhouderé VOC. ing tahun 1610 didumi bathi 75%, wujud dhuwit
utawa pala, kena milih ing sakarepé, nuli diedumi manèh 50%, dadi sataun
baé tampané para aandeelhouder gunggung kumpul 132,5%
Nanging kauntungan samono iku mungguhing satemené kauntungan ing
dalem 8 tahun, awit adegé VOC. wus ana 8 tahun, mangka lagi mbayar
anakan sapisan iku.
Ing tahun 1611 para aandeelhouder tampa manèh 30%, nanging tumekané
tahun 1619 wis ora oleh manèh.
Wong wong padha ora rujuk, yèn pambayaring anakan jag jog ora ajeg kaya
mangkono iku, terkadhang akèh banget, terkadhang pirang pirang tahun
nyet adhem baé.
Mulané sabakdané tahun 1625 pambayare dipranata, ing sabisa bisa
diajegaké.
Racaké pambayaring anakan marang aandeelhouder mau ing saben tahun
18%.
51