U - Euskaltzaindia

Eta piskat harritzekoa da, zeren, denok dakigunez,
EE-BB 'etara etorri euskaldunak baserritar eskolagabeak zirela
gehienbat. Horregatik joan ziren ardira eta ez beste
lanera. Ez dakiguna da, aberri mina eta kultura zaharra ekarri
zutela berekin, eta tarteka bertsolariak ere bazirela Californian.
Horrek esplikatzen du nola 1885n Escualdun Gaceta sortu
zen Los Angeles'n, Martin V. Biskailuz'en eraginez. Abokata
izanik, editorea bihurtu zitzaigun euskararen alde, eta
nahiko lan egin ondoren, Gaceta'ren hiru ale ateratzea lortu
zuen. Abentura hori 26 dolar kosta zitzaizkion, ata azkenengo
alean irakurleei hau galdetu zien umore txar samarrean:
«Nahi dusia Escualdun Gazetak segi desan ala es?»2 Hantxe
amaitu zen harena, baina ondotik J. P. Goytino azaldu zen
eta 1893n California' ka Eskual Herria argitaratzen hasi.
Lau orriko astekari honek 1898ra arte iraun zuen. Laugarren
alean bertsoak publikatzeari ekin ziolarik, urteen zehar
ehundaka bertso argitaratu zituen irakurleen gozagarri. Moeta
askoko bertsoak daude eta merezi dute argitara ematea.
Goytinok zioenez, bere papera zen euskarazko bakarra mundu
osoan -eta egia zen gainera-. Californian horrelakoxe
gauzak gertatzen baitira.
Hogeigarren mendean Boise, Idaho, ere hasi zen euskal
kulturaz interesatzen, baina bertsoen arrasto gutxi aurkitzen
dugu. Reno Nevadan ikastunen mintegia paratu zenean, Nevada
Univertsitateko Gorka Aulestia bertsozaleak zenbait libum
eta artikulu publikatu zituen. Berriki publikatu duen libuman
badira zenbait orrialde hogeigarren mendeko artzain
bertsoei bumz, baina Californiako bertso paperik edo hemeretzigarren
mendeko bertsorik ez du aipatzen. 3
2 Vol. 1, No. 3, Urtharrilaren 16an (Los Angeles, California, 1886): 1.
3 Gorka Aulestia, The Basque Poetic Tradition, Foreword and Translation by Linda
White, (Reno & Las Vegas: University of Nevada Press, 2000).
26