гылым ушш езекп мэселе - деректщ шынайылык проблемасьшындурыс шештуше кемекгесед1.э) Мэтшд1 дурыс оки бьлу немесе тулнускалык проблемасы.Тарих гылымы ушш мэтщщ дурыс оки бшудщ манызы ете улкен.Егер, XIX гасырдын соны мен XX гасырда пайда болган деректердщмэтшш оку зерттеулплер ушш аса улкен киындык тугызбаса, оданертеректе пайда болган деректерщ оку арнайы палеографиялыкдайындыкты кажет етедо. Казакстаннын кэсшкой тарихшыларынынбасым кепвшпМцщ непзшён сонгы гасырлар тарихымен айналысуларыкеп жагдайда олардын арнайы палеографиялык дайындыктарынынболмауымен де байланысты екендш анык.Казактар тарихына катысты жазба деректердщ тулнускалыктуршде жеткендер1 ете аз, тштен жоктьщ касы деп те айтуга болады.Олардын Орхон жаза ескерпаштершен баскаларынын 6api дерлпсталай рет кеппршп кайта жазылган немесе баска тшдерге бхрнешерет аударылган. Мысалы, кернекп шыгыстанушы галым Эбсаттаркажы Дерб1сэл1нщ айтуынша, ез1шц жазба дерек кез! ретшде 6afaжетпес халкымыздын тунгыш тарихшысы Мырза Мухаммед ХайдарДулатгын атакты «Тарих-и-Рашиди» атты классикалык шыгармасыXYI г. - 3 рет, XYII г. - 5, XYIII г. - 3, XIX г. - 12 рет кеппршп, хаткатус1ршген. Онын нускаларын каз1р де Англия, Франция, Германия,Ресей еекщщ Еуропа елдер1мен катар Унд1стан, Пэюстан, Иран,взбекстан жэне Шыгыс Турюстан йтапханаларыньщ колжазбакорларынан кездест1руге болады. (Мырза Мухаммед Хайдар Дулати(Аяз). ЖаЬан наме: - Алматы: 2006. 3 б.)Kemipin жазу барысында немесе аудармада кужаттардын ездеpiHiHтупнускасынан алшакгайтындыгы белпл!. Сондыктан дазерттеушшердщ алдынды, б1р!нппден, езше жеткен дерекпнтупнускадан каншалыкты ауыткыгандыгын, ягни кешннен кандайезгертулер мен косымшалардьщ пайда болгандыгын, олардынкашан, имдердщ жэне кандай максатта енпзгендер1и аныктаум1ищет1 турса, екшшщён, мгршщцгшше тупнускага жакындау жэнетулнускалык мэтшнщ магынасын дэл туеiну мшдет1 тур.111
б) аударма тэуелс1здж ушш курес тарихыныц дерек кезьДегенмен, кейде тупнусканыц e3i емес, оныц аудармасыныцдерек K03i ретйвдеи мацызыныц улкен болуы да мумкш. ©йткеш,белгш 6ip максатка сай саналы турде бурмаланып жасалынганаударма накты 6ip когамдык кубылыс немесе тутас 6ip когамдыккозгалыс тарихы туралы мэл1мет бере алады. Оныц тамашаулпсш казак-кецес эдебиетшщ классип Сэбит Мукановтыцецбегшен кездестаре аламыз. Мэл1меттщ гылыми кундылыгыныцмацыздылыгын ескере отырып жазушы ецбепне колемд1рексттем е жасауга тура келш отыр.Мысалы, С. Муканов езшщ «Есею жылдарында» атты заманхаттыкшыгармасында Нэз1р Терекуловтыц «Шыгыс» баспасындадиректор болып турган шагында (1922-1928 жылдары) Бекейханов,Жумабаев сиякты алашордашыларга Ленин шыгармаларынказак тш не аударуга бергендшн, ал, олардыц кун кесемнщшыгармаларын элденеше рет касакана бузып аударгандарын айтакеле, Лениннщ: «Теперь мы должны воспитать новую армию педогогического,учительского персонала, который должен быть тесносвязан с партией, с ее идеми, должен быть пропитан ее духом,должен привлечь к себе рабочие массы, пропитать их духом коммунизма,зайнтересовать их тем, что делают коммунисты» дегенсезш Бекейхановтын: «Осы куш жарты миллион мугашм жумысшымемлекетшщ кызметкер1, осыларды партия иркеген туйедей жетелеп,партия шне салып, 6i3fliH и1спен сасытып (?) (Белплерд1 койганС. Муканов), б1здщ партияныц отымен жандырып, ic журпзу керек.Осы кунде кез алдымызда Алатаудыц (?) ацгарындай, шыгысты жарыпшыгып келе жаткан кундей iciMi3 осы болады. Б1з енд1 партияменматаскан (!), партия шне ил енген (?!) ... кэмунес малмасына(!) салынып, оныц шсш шыгаратын, кэмунес iciHe ел1ктетш (!!) -кэмунес iciHe бетш буратын мугал1м эскер1н даярлауымыз керек» -деп казакшалагандыгын жазган.Сонымен катар, большевиктер партиясыныц ceHiMfli сарбазы,кецес еюметшщ кырагы сакшысы С. Муканов Э. Бекейхановпен баска да алаш зиялыларыныц мундай аудармалары туралы:«Ленинн1ц сездер1н казакшага будан жаман аудару болуга raicTiемес. Осындай соракы каскунемд1ктен кггапта аяк алып журе алмай-112
- Page 1 and 2:
и я я я я т т а я я !
- Page 3 and 4:
ББК 63.03 (2 Каз)А 90Бас
- Page 5 and 6:
непзде жазылмайтын
- Page 7 and 8:
I бел 1мДЕРЕКТАНУ ТЕ
- Page 9 and 10:
гылымыныц барлык с
- Page 11 and 12:
Казакстанныц тарих
- Page 13 and 14:
1.4 Деректанулык угы
- Page 15 and 16:
20 Уникальные источ
- Page 17 and 18:
2-m ap a yДЕРЕКТАНУ ТЕО
- Page 19 and 20:
таскыны жагдайында
- Page 21 and 22:
онда сол окига тура
- Page 23 and 24:
А.С. Лаппо-Данилевс
- Page 25 and 26:
романында 1916 жылгы
- Page 27 and 28:
(экстенсивл жол), со
- Page 29 and 30:
6api, адамзат ic-эреке
- Page 31 and 32:
практикалык тэиари
- Page 33 and 34:
казак когамтанушы
- Page 35 and 36:
Батые Еуропа жэне о
- Page 37 and 38:
3-mi кезен (1940-1956 жж.)
- Page 39 and 40:
ызба 4JI.H. Пушкаревт
- Page 41 and 42:
болуы турлер эволю
- Page 43 and 44:
3-т а р а уД Е РЕ К Т А
- Page 45 and 46:
Екшпп ден, аталган
- Page 47 and 48:
в) Деректанудын пай
- Page 49 and 50:
ректану гылымы арк
- Page 51 and 52:
Дегенмен, Батые Еур
- Page 53 and 54:
тусше бшу eHepi” - деп
- Page 55 and 56:
ше такырып ретшде к
- Page 57 and 58:
курайтын дэстурл1 к
- Page 59 and 60:
Уюметтщ 2005 жыллгы 1
- Page 61 and 62: жан-жакты зерттеп-з
- Page 63 and 64: 4-т а р а уКАЗАК ЗИЯЛ
- Page 65 and 66: Тертшшщен, Ш. Уэлих
- Page 67 and 68: ды. Уппнпйден, ол ез
- Page 69 and 70: Алаш зиялылары сия
- Page 71 and 72: алып кедщ, екшнпден
- Page 73 and 74: 5. 2. Б1пэл Аспандияр
- Page 75 and 76: Ец бастысы, галымда
- Page 77 and 78: аталарымыздыц Балк
- Page 79 and 80: жещске шынайы галы
- Page 81 and 82: са, бугт де деректе
- Page 83 and 84: Тертшшщен, О. Сулей
- Page 85 and 86: Егер, адамга жад ка
- Page 87 and 88: археологиялык казб
- Page 89 and 90: 85 б.], катып калган к
- Page 91 and 92: Ушшппден, гылым ушш
- Page 93 and 94: Атап айтканда, жумы
- Page 95 and 96: Эрине, 6i3, зерттеушш
- Page 97 and 98: тану гылымынын тал
- Page 99 and 100: ондаган, жуздеген д
- Page 101 and 102: а) О бъективтш к при
- Page 103 and 104: нысты деректерд1 ке
- Page 105 and 106: Партиялык принципк
- Page 107 and 108: 7.3 Деректермен жумы
- Page 109 and 110: Зерттеу такырыбыны
- Page 111: Жазба деректерд! сы
- Page 115 and 116: кептеген киындыкта
- Page 117 and 118: Дегенмен, непзп жаз
- Page 119 and 120: г) Деректщ пайда бо
- Page 121 and 122: ды. Тарихшыга койыл
- Page 123 and 124: жэне кандай жагдай
- Page 125 and 126: жэне элеуметпк фун
- Page 127 and 128: Кейде дерек жасауш
- Page 129 and 130: жупнсек, Эб^лхайыр
- Page 131 and 132: сешмдшп артады. Дер
- Page 133 and 134: Комитетшщ пленумын
- Page 135 and 136: мен касиеттерш кер
- Page 137 and 138: II бел1мКАЗАК; ТАРИХ
- Page 139 and 140: табылады деп айтуг
- Page 141 and 142: 2004 жылдан бастап М.
- Page 143 and 144: ызынан шыккан сезд
- Page 145 and 146: арналган «Нам хан»
- Page 147 and 148: кашан, калай пайда
- Page 149 and 150: эпикалык дэстурмен
- Page 151 and 152: фольклордын тарихи
- Page 153 and 154: ста шындык пен киял
- Page 155 and 156: хи (этнографиялык)
- Page 157 and 158: машунына эсер етет
- Page 159 and 160: * } *4 СТА1»ВН ||Ыа 4 FyCCR
- Page 161 and 162: Жылнамалардьщ мацы
- Page 163 and 164:
0 з кезшде XYIII гасыр
- Page 165 and 166:
а) Жылнамажазушылы
- Page 167 and 168:
а) жылдары керсетшм
- Page 169 and 170:
экелетни белгш еме
- Page 171 and 172:
ческие. На этих пре
- Page 173 and 174:
болып шыкты. Сондык
- Page 175 and 176:
ну гылымыньщ дамуы
- Page 177 and 178:
ец басты ерекшелш м
- Page 179 and 180:
4-т а р а уЕ Ж ЕЛ П ДЭ
- Page 181 and 182:
Казак эдебиетшщ зе
- Page 183 and 184:
Тек кана колжазбал
- Page 185 and 186:
бакылаулар мен кор
- Page 187 and 188:
ерекш&шгш онын ете
- Page 189 and 190:
“йерген” - жирен -
- Page 191 and 192:
когам кайраткерЦ э
- Page 193 and 194:
димшяпаи |ке?: р^иЩц
- Page 195 and 196:
1) сырткы белгшерше
- Page 197 and 198:
басылымдар газет п
- Page 199 and 200:
а) саласына карай:э
- Page 201 and 202:
дарды айтпаганныц
- Page 203 and 204:
мэл1меттерщ толык б
- Page 205 and 206:
да партиянын “куат
- Page 207 and 208:
Демек, патша еюметш
- Page 209 and 210:
блемалармен немесе
- Page 211 and 212:
алынган мэл1меттер
- Page 213 and 214:
Кедес еюметс кез1нд
- Page 215 and 216:
1997 жылы улттык басы
- Page 217 and 218:
вития экономическо
- Page 219 and 220:
ютап палатасыньщ к
- Page 221 and 222:
матайлардьщ “Мата
- Page 223 and 224:
баршага белгш бурк
- Page 225 and 226:
Bi3 33ipre сезд1 осымен
- Page 227 and 228:
кыргыз езш “кыргыз
- Page 229 and 230:
Казак халкыньщ улт
- Page 231 and 232:
жаттарга, фото суре
- Page 233 and 234:
жазылады. Дегенмен
- Page 235 and 236:
0йткеш, олардыц Kefi6ip
- Page 237 and 238:
керген, езш бшген о
- Page 239 and 240:
жазгандары тугел д
- Page 241 and 242:
Ендеше, Орынборды б
- Page 243 and 244:
алгашкы кадымдарын
- Page 245 and 246:
облыстык кыргыздар
- Page 247 and 248:
С. Сейфуллин улы ез
- Page 249 and 250:
тецкерюше дешип, яг
- Page 251 and 252:
“Мшекей, келда муж
- Page 253 and 254:
энциклопедиялык бш
- Page 255 and 256:
1916 жылды жазынан ба
- Page 257 and 258:
7-т а р a yСАЯСИ ЦУГЫН
- Page 259 and 260:
топтагы кужаттарме
- Page 261 and 262:
вкшшпсе орай, 260 жыл
- Page 263 and 264:
жены, а также по адр
- Page 265 and 266:
дуниелер. Тергеу-со
- Page 267 and 268:
екен?” - деген мака
- Page 269 and 270:
80 жылдарындагы сая
- Page 271 and 272:
Хасеннщ айткандыгы
- Page 273 and 274:
1977 жылдыц 29 сэу1ршд
- Page 275 and 276:
Екшшщен, олардыц ку
- Page 277 and 278:
Fылыми максатта ара
- Page 279 and 280:
жэне калыптасуыныц
- Page 281 and 282:
жариялаган мэл1мет
- Page 283 and 284:
арасынан ез уйымын
- Page 285 and 286:
голы курдел! де, ман
- Page 287 and 288:
тарихнамасыныц да
- Page 289 and 290:
- жеке, топтык, элеу
- Page 291 and 292:
мен позициялардыц
- Page 293 and 294:
Ол зандык кужаттар
- Page 295 and 296:
комиссиялардьщ кыз
- Page 297 and 298:
ЭДЕБИЕТТЕРHerbri эдеб
- Page 299 and 300:
М А М УНЫК1Р1СПЕ .......
- Page 301 and 302:
6-тарау. ЖЕКЕ АДАМДЬ