Koloniaal Verslag van 1916 - Koninklijke Bibliotheek

KOLONIAAL VERSLAG 1016.
é8 Hoofdstuk 0, § 21. 44
; -i ' ' ; i
De politieke toestand was gedurende 1915 over het algemeen
gunstig.
In het begin van 191G werd op het eiland Noesa Penida
opnieuw een mislukte aanslag gepleegd op het leven van het
districtshoofd van Toja Pakeh (zie K. V. 1915, kol. 46).
Nadat de schuldigen binnen enkele dagen gevangen getnomen
waren, keerden orde en rust te-rug. Op het eiland
werd eene brigade gewapende politie achtergelaten, ten einde
door veelvuldig patrouilleeren het gezag van het districtshoofd
te ondersteunen. In Karangasem werd in Mei 1915
wederom (zie K. V. 1915, kol. 47) eenige onrust verwekt
door een zekeren Seri Masih, die echter reeds in dezelfde
maand' werd opgevat. Deze poging tot verzet droeg een
zuiver plaatselijk karakter.
De in December 1908 als zoodanig afgetreden stedehouder
van het landschap Karangasem, Goesti Gde Djilantik (zie
K. V. 1909, kol. 91) is den 14den April 1916 overleden.
Het gebied van de landschappen Gianjar en Bangli (zie
K. V. 1913, kol. ;Ï5) is, met ingang van een nader te hepalen
tijdstip, bij het rechtstreeks bestuurd gebied van Ne(Jerlandsch-Indië
ingelijfd.
De veiligheid van personen en goederen bleef bevredigend.
In de afdeeling Zuid-Bali nam het aantal veediefstallen wel
iets toe, doch, in aanmerking nemende dat het nog: de helft
kleiner was dan in 1913, is die toename van geen beteekenis
te achten. Op Lombok bleef het aantal diefstallen van dien
aard dalende.
Tengevolge van den oorlogstoestand gingen geen personen
ter bedeva ai 1.
In de afdeeling Boeleleng kwamen in Januari 1915 eenige
gevallen van cholera voor, doch het gelukte de ziekte spoedig
te bedwingen. In de afdeeling Zuid-Bali daarentegen trad
de cholera sedert de tweede helft van Maart in zeer hevige
mate op. gedeeltelijk als gevolg van het zich onttrekken van
de bevolking aan de inenting. Het hevigst woedde de ziekte
8 21. BAH EN LOMBOK.
in Augustus en September in het district Blahbatoe van het»
landschap Gianjar, welk, district dan ook, evenals eenige
andere streken, l>esmet moest worden verklaard. Door
krachtige maatregelen mocht het ten slotte gelukken de
ziekte, die 941 personen ten grave sleepte, te onderdrukken.
In de landschappen Karangasem en Bangli kwamen ook in
1915 wederom gevallen van dysenterie voor; ook vertoonde
deze ziekte, die over het geheel geen kwaadaardig karakter
droeg, zich in- de onderafdeelingen Badoeng en Tabanan.
Eenige lieden ter hoofdplaats Singaradja bezweken aan beri
beri, terwijl in eenige strandkampongs malaria heerschte.
De kwade droes onder de paarden in de afdeelingen
Lombok, Zuid-Bali en Boeleleng was, niettegenstaande de
daartegen genomen krachtige maatregelen, ook in 1915 nog
niet geheel geweken. ,
De handel bleef den nadeeligen invloed van den Europeeschen
oorlog ondervinden; de binnenlandsche handel
bleef bevredigend.
In de afdeelingen Lombok, Zuid-Bali en vooral in Djembrana,
waar wederom groote uitgestrektheden nieuwe sawahs
werden ontgonnen, leverde de rijstoogst een bevredigend
beschot op; in Djembrana was de opbrengst zelfs zoo groot,
dat een belangrijke uitvoer naar plaatsen binnen Nederlandseh-Indië
kon plaats hebben.
De uitkomsten van den koffie-oogst waren iets gunstiger
dan in 1914.
De tabaksaanplant onderging geen noemenswaardige uitbreiding.
De copra, afkomstig van de steeds grooter
wordende klappertuinen, vond een loonend afzetgebied bij
de in 1915 in werking gekomen oliefabriek te Den Pasar.
Evenals in andere jaren hadden ook in 1915, tengevolge
van overvloedige regens, overstroomingen plaats, die voornamelijk
in de afdeelingen Zuid-Bali en Boeleleng vaak vrij
belangrijke schade aanrichtten aan waterwerken, bruggen en
duikers.
I