Toelichting op archeologische waarden- en ... - Belvedere

RAAP-RAPPORT 1688
verwachting wordt de verwachte (relatieve)
dichtheid aan archeologische vindplaatsen tot
uitdrukking gebracht.
De archeologische verwachting van de landschappelijke
eenheden moet niet verward
worden met de waarde van individuele archeologische
vindplaatsen die binnen deze
eenheden voorkomen. Een archeologische vindplaats
in een gebied met een hoge archeologische
verwachting is niet per definitie waardevoller
dan een vindplaats in een gebied met een
lage archeologische verwachting. De waarde
van individuele vindplaatsen is namelijk afhankelijk
van de criteria gaafheid, zeldzaamheid en
de externe (landschappelijke) context en niet
van de ligging binnen een bepaalde verwachtingszone
(Groenewoudt, 1994).
5.2 Vestigingsfactoren en locatiekeuze
Tot op heden maken archeologische verwachtingsmodellen
in Nederland voornamelijk
gebruik van vestigingsfactoren en locatiekeuzen
die gebaseerd zijn op economische en landbouwkundige
motieven. Over andere motieven
(bijvoorbeeld van politieke, religieuze, sociale of
strategische aard) is tot dusverre nog zo weinig
bekend dat ze slechts bij hoge uitzondering
gebruikt worden bij het opstellen van verwachtingsmodellen.
Economische en landbouwkundige
motieven hebben in hoofdzaak betrekking
op de fysieke mogelijkheden en beperkingen
van het landschap waarin men leefde. Door
gebruik te maken van geologische en bodemkundige
gegevens kunnen deze op relatief
eenvoudige wijze worden herleid.
Aan bepaalde landschappelijke parameters
kan in alle archeologische perioden een vergelijkbare
verwachting worden gekoppeld. Voor
122
het rivierenlandschap geldt bijvoorbeeld: hoog
en droog = hoge archeologische verwachting,
laag en nat = lage archeologische verwachting.
Vooral de holocene stroomgordels waren hoge
en goed herkenbare elementen in het overwegend
moerasachtige en dichtbegroeide rivierenlandschap.
In het verleden werden zowel
oeverwallen als (rest)geulen gebruikt als verbindingsroute
tussen verschillende gebieden.
Toch zijn er in de loop van de tijd ook duidelijke
verschillen in locatiekeuze te onderscheiden.
Meest markant zijn deze verschillen tussen
jager-verzamelaars enerzijds en landbouwers
anderzijds.
5.2.1 Jager-verzamelaars (Paleolithicum-
Mesolithicum-Neolithicum)
Een belangrijk kenmerk van de Oude en Midden
Steentijd en ten dele ook de Nieuwe Steentijd is
dat de mens in zijn voedselvoorziening voorzag
door middel van jagen en verzamelen. Deze
zogenoemde jager-verzamelaars trokken door
het landschap en verbleven alleen tijdelijk op
een bepaalde plaats. Bij een analyse van de
verspreiding van steentijdvindplaatsen (van
jager-verzamelaars) in het rivierengebied blijkt
dat de ligging van vindplaatsen van jager-verzamelaars
sterk aan bepaalde landschappelijke
eenheden is gebonden. In vrijwel alle gevallen
zijn de vindplaatsen van jager-verzamelaars
te vinden op de overgang van nat naar droog.
Dit verband is sterker naarmate deze overgang
markanter is (bijvoorbeeld op hoge zandkoppen
in laaggelegen gebieden). Een verklaring voor
deze sterke relatie moet worden gezocht in de
volgende factoren:
- Landschappelijke overgangen worden
gekenmerkt door het op korte afstand van
elkaar voorkomen van een grote verscheidenheid
aan vegetatietypen. Dit brengt voor
jager-verzamelaars met zich mee dat er op
dergelijke locaties een grote verscheiden-