Toelichting op archeologische waarden- en ... - Belvedere

RAAP-RAPPORT 1688
heid aan voedselbronnen op korte afstand
voorhanden is in de vorm van planten en
dieren.
- Landschappelijke overgangsgebieden zijn
markante en goed herkenbare elementen
in het landschap. In het verleden kunnen
deze zijn gebruikt als migratieroute tussen
verschillende gebieden.
De sterke voorkeur voor landschappelijke overgangssituaties
is een van de weinige locatiekeuzefactoren
voor jager-verzamelaars op grond
waarvan een ruimtelijk voorspellingsmodel kan
worden geformuleerd. Gebieden met een hoge
archeologische verwachting zijn:
- oevers van (crevasse)geulen en andere
depressies;
- ruggen en koppen in natte, laaggelegen
terreinen.
5.2.2 Landbouwers (Neolithicum-Late
Middeleeuwen)
Met de introductie van de landbouw in de loop
van het Neolithicum stelde de mens geleidelijk
andere eisen aan zijn landschappelijke
omgeving. De locatiekeuze werd steeds meer
bepaald door de mate waarin gronden geschikt
waren voor de akkerbouw. De eerste landbouwers
hadden nagenoeg geen technische
middelen om de bodemstructuur en -vruchtbaarheid
te verbeteren (de oudst bekende zeer
primitieve ploeg dateert bijvoorbeeld uit de
IJzertijd). Oogstrisico’s werden direct bepaald
door de fysische eigenschappen van het landschap.
Belangrijke parameters waren grondwaterregime,
natuurlijke vruchtbaarheid, bewerkbaarheid
van de bodem en areaal geschikte
landbouwgrond.
Tot de gebieden met een hogere archeologische
verwachting moeten in de eerste plaats
de relatief hooggelegen fossiele meandergor-
123
dels worden gerekend. In het rivierengebied
worden de meandergordels over het algemeen
gekenmerkt door een hoge dichtheid aan
archeologische vindplaatsen uit de Prehistorie
en latere archeologische perioden. Over het
algemeen geldt tevens een hoge verwachting
voor gebieden met relatief hooggelegen ongefundeerde
oeverafzettingen en crevassesystemen
(de oeverwallen). In sommige delen
van het rivierengebied geldt ten aanzien van
de oeverzones een sterke relatie tussen bewoningsdichtheid
(en archeologische verwachting)
en afstand tot de corresponderende meandergordel.
Dit doet zich met name voor in gebieden
met grote kommen en een eenduidig patroon
van meandergordels met belendende oeverzones.
Door het geringe aantal vindplaatsen is
dit verband in de gemeente Lingewaal onduidelijk.
Naast reliëf en bodemkwaliteit kan de aanwezigheid
van voormalig open water in de vorm
van restgeulen worden genoemd als locatiekeuzefactor.
In het rivierengebied zijn resten
van bewoning uit de IJzertijd en Romeinse
tijd met name te vinden langs restgeulen, die
fungeerden als natuurlijke, bevaarbare verbindingen
tussen bewoningsconcentraties. Binnen
de gemeente Lingewaal is aan de hand van het
AHN de ligging van enkele delen van restgeulen
gereconstrueerd.
Komgebieden vormden vanaf de introductie
van de landbouw veel minder aantrekkelijke
locaties voor bewoning. In deze van oudsher
laaggelegen en natte gebieden is de dichtheid
aan (bekende) archeologische vindplaatsen
meestal veel geringer. Indien echter zandige
oeverafzettingen in de kom zijn gesedimenteerd,
neemt de geschiktheid voor bewoning
sterk toe. Een specifiek voorbeeld hiervan zijn
de crevasseafzettingen. Deze afzettingen zijn