Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

Hoofdstuk 1
Het belang van een bewust taalaanbod en tweetaligheid
De belangstelling voor taalontwikkeling in de voorschoolse periode is erg toegenomen. In
Fryslân wordt dit veroorzaakt door twee parallelle ontwikkelingen. Enerzijds is vanuit de
BANS-accoorden 2 en het onderwijsachterstandenbeleid een impuls gegeven voor extra
aandacht voor voor- en vroegschoolse educatie. Een belangrijk onderdeel daarvan is het
tijdig signaleren van taalachterstand en het beschikbaar stellen van educatieve methoden
voor het bestrijden hiervan. Anderzijds is er vanuit provinciaal beleid meer aandacht voor
de positie van Fries als minderheidstaal in Fryslân 3 . Deze aandacht wordt gevoed vanuit
het Europese Handvest voor de Regionale Talen of Talen van Minderheden. De positie van
het Fries is een bijzondere. Het Fries is een erkende minderheidstaal. Vanuit het Europese
Handvest voor de Regionale Talen of Talen van Minderheden zijn specifieke rechten
verbonden aan het gebruik van het Fries in deze provincie. Burgers, lokale overheden, en
organisaties moeten de mogelijkheid krijgen zich in het Fries uit te drukken. Deze rechten
gelden overigens alleen in de provincie Fryslân.
Binnen provincie zijn verschillen te zien in het gebruik van het Fries. Fries wordt vaker in
plattelandsgebieden als voertaal gebruikt, dan in de steden. Bovendien zijn er -net als in
het Nederlands- verschillende uitingsvormen van het Fries. Varianten zijn het ‘Kleifries’,
het ‘Woudfries’ en het Fries in de Zuidwesthoek. Daarnaast bestaan nog mengvormen van
het Fries met het Nederlands, het zogenaamde Stadsfries.
In de Stellingwerven wordt een andere taal gesproken, het Stellingwerfs. Dit is een variant
van het Saksisch, een streektaal. Alhoewel de positie van het Stellingwerfs nog niet gelijk
is aan het Fries, wordt er door de Stellingwervers wel hard aan gewerkt dit te bereiken.
Het Europese Handvest heeft een aantal bepalingen vastgelegd met betrekking tot
‘preschool education’. Letterlijk vertaald betekent dit ‘voorschoolse educatie’.
Internationaal wordt de term ‘preschool’ gebruikt voor de fase die vooraf gaat aan de
introductie van het formele leren. Het formele leren op school start in de meeste Europese
landen rond het zesde levensjaar. Coulon 4 geeft aan dat hiermee wordt gedoeld op
voorschoolse kinderopvang. In Nederland komen voor deze voorschoolse periode echter
meerdere voorzieningen in beeld, te weten: de dagopvangvoorzieningen
(kinderdagverblijf, gastouderopvang), de peuterspeelzalen, de voorzieningen met speciale
zorg (Medisch Kleuterdagverblijf, Kinderdagcentra, REC’s) en de eerste twee groepen van
het gewone basisonderwijs. Voor een sluitend beleid hebben we zo te maken met de
ministeries VWS, SoZaWe en OcenW.
Het Handvest stelt dat ‘onderwijsinstellingen’ verplicht zijn ‘een aanmerkelijk deel van het
- aan het onderwijs op school voorafgaande - onderricht, te bieden in het Fries. Zoals
blijkt uit de hierboven geschetste situatie kan de vertaling van de in het Handvest
gebruikte term ‘preschool’ naar het Nederlandse ‘voorschools’ gemakkelijk leiden tot
problemen bij de interpretatie van gegevens en bedoelingen. In Nederland wordt voor de
term ‘preschool’ tegenwoordig de term VVE gebruikt, te weten: Voor- en Vroegschoolse
Educatie. Een term die het voorbereidende leren in groep 1 en 2 van de basisschool in zich
sluit.
2
Bestuurs Accoorden Nieuw Stijl (1999): betreft afspraken tussen de overheden, onder andere gericht op
afstemming en meer samenhang in jeugdbeleid.
3 BFTK – Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer 2001-2010, 2001.
4 Pjuttepraat, Friestaligheid in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Economisch Bureau Coulon, 2000.
7