Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

In voorschoolse centra in Ierland (de Naíonraí) kiest men ervoor de kinderen eerst te
laten oefenen met het Iers, voordat taalstimulering in de Engelse taal wordt gegeven 20 .
Mogelijk zullen de negatieve effecten rond tweetaligheid zoals in de literatuur zijn
beschreven eerder optreden naarmate het verschil tussen de betrokken talen en culturen
groter is. Tegelijkertijd lijkt echter het risico voor ‘interferentie’ – het door elkaar lopen
van taalkenmerken uit twee talen - groter te worden, naarmate talen meer op elkaar
lijken. In meerdere landen in Europa wordt met educatieve meertalige modellen gewerkt.
Helaas zijn nauwelijks effectgegevens uit de vroegkinderlijke ontwikkelingsperiode
voorhanden. De onduidelijkheid die op dit moment heerst heeft vooral te maken met het
moment waarop formeel met het aanbieden van een tweede taal in een taalprogramma
wordt begonnen. Er zijn twee benaderingen herkenbaar. We realiseren ons dat voor heel
jonge kinderen moeilijk aan te geven is waar de scheiding tussen beide situaties ligt. De
benaderingen worden echter zo veelvuldig genoemd, dat we ze hier niet onbesproken
willen laten:
a. Talen na elkaar, dit wil zeggen: successieve taalverwerving. In deze benadering
verwerft het kind eerst T1 tot een bepaald vaardigheidsniveau, alvorens T2
aangeleerd wordt. Verondersteld wordt dat een stevige verankering van de moedertaal
een goede basis biedt voor het verwerven van een tweede taal. Bijvoorbeeld: de
instructietaal op de peuterspeelzaal en in groep 1 is in het Fries; vervolgens wordt in
groep 2 het Nederlands geïntroduceerd. De instructietijd in het Nederlands wordt
vanaf groep 2 langzaam opgevoerd tot in groep 3 evenveel instructietijd in het
Nederlands en Fries wordt aangeboden. Cummins stelt dat een stevige verankering
van de moedertaal het aanleren van een tweede taal vergemakkelijkt; de didactische
tijd die is gebruikt in T1, zou niet ten koste gaan van het taalvaardigheidsniveau dat in
T2 bereikt wordt. Het Carpinteria Preschool Program bleek het toepassen van T1
(moedertaal Spaans) als instructietaal in het vroegschoolse programma het verwerven
van de tweede taal (Engels) zelfs te vergemakkelijken 21 . Hieruit is wel eens
geconcludeerd dat de moedertaalverwerving eerst plaats moet vinden, alvorens een
tweede taal wordt aangeboden. Voor deze laatste conclusie is tot op heden volgens
Cummins 22 echter geen wetenschappelijke onderbouwing te vinden. Leseman 23 zet
kanttekeningen bij de positieve verwachtingen van dit model. Hij verwijst naar een
aantal onderzoeken in Nederland en de Verenigde Staten naar successieve
taalverwerving. Hieruit zou blijken dat de extra inspanning die het kind moet leveren
voor het aanleren van communicatieve basisvaardigheden in T2, ten koste gaat van
het verwerven van schoolse vaardigheden. Dit negatieve effect zou beïnvloed kunnen
worden door structurele verschillen in T1 en T2, en met verschillen in de toepassing
van T1 thuis en T2 op school. Bijvoorbeeld: Hoe groter het verschil tussen de T1 en
T2, hoe groter de kans op dit negatieve effect. Nederlands verschilt meer van het
Somalisch dan van het Frans. Het aanleren van twee talen met gelijkwaardige status,
erkenning en gelijksoortig gebruik in de sociale omgeving zou minder risico opleveren
dan het aanleren van talen met een verschillende status en verschillend gebruik thuis
en op school.
b. Talen naast elkaar, dit wil zeggen: simultane taalverwerving. In dit model verwerft
het kind T1 en T2 tegelijkertijd, al in het eerste levensjaar. Bijvoorbeeld: in een gezin
wordt door de familieleden en vrienden zowel Fries als Nederlands met de kinderen
gesproken. Thuis wordt vanaf de geboorte Nederlands met het kind gesproken; vanaf
6 weken op het kinderdagverblijf Fries.
20
Hickey, T. (2001), Early Immersion Education in Ireland: Na Naíonraí
21
Campos & Rosemberg: Preschool Quality, The Carpinteria Preschool Program, in: National Research Council
(2001) Preschool Quality in Eager to Learn, p. 157-159.
22
Cummins, J. (1998). Beyond Adversial Discourse: Searching for Common Ground in the Education of Bilingual
Students. University of Toronto.
23
Leseman, P.P.M. (2002), Early childhood education and care for children from low-income or minority
backgrounds, OECD.
13