Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

kunnen gebruiken. Jeugdigen zouden tijdens hun schoolperiode nadrukkelijker de kans
moeten krijgen zowel het Fries als Nederlands te leren verstaan, spreken, lezen en
schrijven. Er zou voor kinderen een didactisch passende en doorlopende ‘leerlijn’
beschikbaar moeten zijn als voorbereiding op het formele tweetalige onderwijs op de
basisschool. Deze educatieve lijn zou vanaf de voorschoolse periode, via de
vroegschoolse periode moeten aansluiten op het curriculum in groep 3. Doelen
‘ontluikende geletterdheid’ zouden aan het eind van groep 2 voor zowel de
Nederlandstalige als de Friestalige kinderen als streefdoel kunnen gaan gelden voor
zowel T1 als T2.
De accenten in het formele onderwijs zouden kunnen worden aangepast op basis van
de taalniveaus die de kinderen in beide talen aan het begin van groep 3 hebben
bereikt en de doelen die in het curriculum voor het eind van de basisschool zijn
gesteld.
3. Om extra problemen te voorkomen voor groepen kwetsbare kinderen in het onderwijs,
zoals de groep dyslectische kinderen, is het wenselijk de momenten waarop het
trainen van vaardigheden in het curriculum worden ingebracht zorgvuldig te kiezen.
Het kan voor deze groep kinderen bijvoorbeeld wenselijk zijn het schrijfonderwijs Fries
uit te stellen tot eerst de Nederlandstalige spelling stevig is verankerd.
4. Gezien het feit dat jonge kinderen nog moeten leren dat het taalaanbod behoort tot
twee taalsystemen, wordt gepleit voor het organiseren van een duidelijke
taalscheiding in het taalaanbod. In de didactische modellen worden daarvoor een
aantal mogelijkheden aangeboden.
5. Duidelijke resultaten van verschillen in didactische aanpak kunnen pas worden
gemeten nadat een leeftijdsgroep kinderen een longitudinaal programma met een
expliciet tweetalig taalbeleid van voorschools tot en met groep acht heeft gevolgd.
Immers, bij jonge kinderen zijn individueel grote verschillen te zien in tempo en
patroon van taalverwerving. Bovendien veronderstellen wij dat tweetaligheid op
verschillende manieren -via verschillende didactische modellen- kan worden
verworven. Bij het verwerven van een tweede taal moet gemiddeld 5 tot 7 jaar
gerekend worden alvorens de twee talen op een gelijk niveau door de kinderen worden
beheerst. De kinderen leren een tweede taal, maar ondertussen gaat de ontwikkeling
in de eerste taal ook door. Het verschil in niveau wordt slechts langzaam ingehaald.
Dat betekent dat na de voorschoolse fase - aan het begin van groep 1 - bij de
Nederlandstalige kinderen niet al te hoge verwachtingen kunnen worden gesteld op
het gebied van het Fries. De meeste kinderen bezoeken de peuterspeelzaal slechts
twee dagdelen per week, gedurende 1 jaar. De omgeving in de stedelijke gebieden is
vaak Nederlandstalig, en in een groep in het kinderdagverblijf met een meerderheid
van Nederlandstalige kinderen zullen de kinderen onderling al snel Nederlands
spreken. Het actieve oefenen met de taal blijft zo beperkt. Wel wordt verwacht dat in
deze periode bij kinderen naast NT1 (Nederlands taal 1) in een programma met FT2
(Fries taal 2) ten minste een basis voor het taalbegrip FT2 wordt gelegd waar in groep
1 en 2 op kan worden voortgebouwd. Ook mag worden verwacht dat een eenmaal in
gang gezet actief taalgebruik in FT2 en NT2 zal toenemen als deze taal als
instructietaal voor het kind wordt gebruikt en door de kinderen onderling ook wordt
gesproken. Verondersteld wordt dat een achterstand in NT2 bij de Friese kinderen in
groep 1 bij de start in groep 3 voldoende is ingehaald om in het formele
vervolgonderwijs geen blijvende onderwijsachterstand in groep 8 tot gevolg te
hebben. Dit mits vanaf groep 3 een adequaat taalaanbod NT2 wordt aangeboden en
het taalaanbod in het Fries wordt gecontinueerd. Gestreefd wordt de doelen van
ontluikende geletterdheid aan het eind van groep 2 voor zowel T1 als T2 te halen. Uit
onderzoek zal duidelijk moeten worden in hoeverre dit daadwerkelijk voor de kinderen
die deze programma’s hebben gevolgd kan worden bereikt.
19