Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

B. Het tweetalige programma 55
Kenmerken van het tweetalige programma
* Groepsinstructie: de instructie gebeurt in zowel het Fries (circa 60%) als het
Nederlands (circa 40%).
* De (taal-)activiteiten worden afgestemd op het taalniveau van de geplaatste kinderen.
Met elkaar wordt een ideale omgeving ‘gespeeld’, met als doel de kinderen zo vroeg
mogelijk in een optimale tweetalige situatie te brengen. Het ontwikkelen van twee
taalsystemen gebeurt via het herkennen van taalgebonden regels. Dit ontdekken van
‘taalregels’ kan moeilijker verlopen in een omgeving waar talen door elkaar lopen. Ook kan
dat moeilijker zijn wanneer de talen relatief veel op elkaar lijken. Dat risico is in dit
tweetalige model nadrukkelijker aanwezig. Daarom is het belangrijk het aanbieden van het
Fries en het Nederlands zo te organiseren dat er voor kinderen een zo duidelijk mogelijke
‘taalscheiding’ ontstaat. Hierdoor worden de kinderen geholpen om de verschillende talen
uit elkaar te houden. De voorkeur wordt gegeven aan de strategie:
Taal volgt persoon. Voorlopig wordt deze strategie gezien als de meest duidelijke en
daarom meest geschikte strategie in de voorschoolse situatie. Dit is mogelijk wanneer er
twee leid(st)ers op de groep staan. De ene leid(st)er spreekt consequent Nederlands, de
andere consequent Fries. In de individuele contacten worden de kinderen waar nodig extra
ondersteund door de leidster die de ‘eigen’ taal spreekt. Als deze strategie voor
taalscheiding niet haalbaar is kan tijdelijk gekeken worden of taalscheiding ook op een
andere wijze kan worden georganiseerd.
Alhoewel de ‘taal volgt persoon’ strategie, voor jonge kinderen door velen als het meest
ideale model wordt gezien, zal de vorm voor de taalscheiding over het algemeen op basis
van pragmatische overwegingen tot stand komen. Gestreefd wordt naar zoveel mogelijk
duidelijkheid voor de kinderen en zo goed mogelijke uitvoerbaarheid voor leid(st)ers.
Voorkomen wordt dat meerdere strategieën voor de taalscheiding door elkaar gaan lopen.
Wel lijkt het in een beperkt aantal situaties mogelijk om bijvoorbeeld een ‘taal volgt
persoon’ strategie voor de ene groep, te combineren met een ‘taal volgt plaats’ strategie
voor de andere groep. Denk aan een Friese groep en een tweetalige groep, die ’s middags
moeten worden gecombineerd. De kinderen uit de Friese groep gaan naar de groepsruimte
van de tweetalige groep. In die ruimte wordt dan zowel Nederlands als Fries gesproken,
terwijl in de eigen ruimte alleen Fries wordt gesproken.
* Opvang: Voor de emotionele opvang wordt waar nodig/mogelijk de moedertaal
gebruikt. Afhankelijk van de taalvorderingen in de wenperiode kan het individuele
aanbod in de eerste taal (T1) worden verminderd.
* De fysieke omgeving is zodanig ingericht dat zowel Nederlandstalige, Friestalige als
anderstalige kinderen en ouders zich welkom voelen.
Te verwachten effecten op de kinderen
In het algemeen mag worden verwacht dat een jong kind na 3-4 maanden een nieuwe
tweede taal grotendeels begrijpt. Naarmate het kind vertrouwder is met de tweede taal zal
het meer in die taal gaan praten, zodat de taalontwikkeling ook actief wordt gestimuleerd.
Communicatie
De communicatie levert voor de Fries- en Nederlandstalige kinderen vanaf de eerste dag
geen problemen op. De nog grote gerichtheid van jonge kinderen op non-verbale
communicatie compenseert eventuele taalverschillen tijdens het samenspel.
55 Afhankelijk van de situatie in het kindercentrum kan in de praktische vormgeving van dit model meer nadruk
op het Fries of het Nederlands worden gelegd. De ‘taalkaart’ van de groep kinderen en de wensen van ouders
spelen in deze situatie een belangrijke rol.
26