Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

A. Het Friestalige programma
Kenmerken van het Friestalige programma
* Groepsinstructie: de groep kinderen wordt in het Fries aangesproken en gerichte
groepsactiviteiten worden voor 80-100% in het Fries uitgevoerd. Het groepsgerichte
taalaanbod wordt afgestemd op het taalniveau Fries van de geplaatste kinderen.
* Opvang 49 : voor individuele instructie wordt bij voorkeur het Fries gebruikt. Hiervoor
wordt aangesloten bij het taalniveau van het kind. Daar waar naar het oordeel van de
leidster vanuit een responsieve houding en voor volwaardige participatie in het
programma opvang in het Nederlands nodig is, wordt voor het individuele kind even
het Nederlands als omgangstaal gebruikt. Voor de emotionele opvang wordt waar
nodig/mogelijk aangesloten bij de moedertaal van het kind. Afhankelijk van de
taalvorderingen in de wenperiode kan het aanbod in het Nederlands (NT1) worden
verminderd.
* De Fysieke omgeving is zodanig ingericht dat zowel Nederlandstalige, Friestalige als
anderstalige kinderen en ouders zich welkom voelen. De tweetalige situatie is
duidelijk terug te zien in inrichting en (speel)materiaal. Er wordt herkenning geboden
voor de culturele achtergrond van alle geplaatste kinderen.
Te verwachten effecten
In het algemeen mag worden verwacht dat een jong kind na 3-4 maanden een nieuwe
tweede taal grotendeels begrijpt. Naarmate het kind vertrouwder is met de tweede taal
zal het meer in die taal gaan praten, zodat de taalontwikkeling ook actief wordt
gestimuleerd.
Communicatie
De communicatie levert voor de Friestalige kinderen vanaf de eerste dag geen problemen
op. De Nederlandstalige kinderen die geen Friestalige omgeving gewend zijn kunnen
problemen ervaren in de communicatie. Hun nog grote gevoeligheid voor non-verbale
uitingen compenseert dat voor een deel in het spel met andere peuters. Voor de
anderstalige peuters is er een grotere kans op gevoelens van onveiligheid 50 . De
Nederlandstalige kinderen zullen de veiligheid ervaren dat de groepsleid(st)ers hen wel
kan verstaan en begrijpen. Voor anderstalige 52 kinderen met een andere culturele
achtergrond die het Friestalige kindercentrum binnenkomen zou theoretisch het risico
kunnen bestaan dat niet alleen de verdere ontwikkeling van de moedertaal wordt
afgeremd, maar dat er vanuit onveilige gevoelens ook een ambivalente houding naar het
Fries ontstaat, met risico’s voor ook de Friestalige taalontwikkeling als gevolg daarvan. 53
In de praktijk wordt dit risico niet herkend.
Taalstimulering
De moedertaal van de Friestalige kinderen wordt verstevigd en uitgebreid. Daarmee
wordt deze taal een stevige basis voor het verwerven van het Nederlands in de
basisschool. Omdat het Nederlands als dominante taal al overal om het kind aanwezig is,
zal het Friestalige kind, door de extra ondersteuning van het Fries in het kindercentrum,
de moedertaal beter kunnen blijven waarderen, wat de kans op een goede ontwikkeling
en maximaal gebruik van beide talen vergroot.
Het Friestalige kind uit een vooral Friestalige omgeving wordt echter wel oefening met de
Nederlandse taal onthouden, zodat de kans op een vroegtijdige ontwikkeling van
tweetaligheid kleiner wordt. Dit hoeft echter geenszins gevolgen te hebben voor de
52 Bedoeld wordt: een ander taal dan het Nederlands of Fries.
53 L. Verhoeven, Detectie van taalachterstand, in: N. Bleichrodt en Fons J.R. van de Vijfer, red. (2001),
Diagnostiek bij allochtonen, mogelijkheden en beperkingen van psychologische tests. Swets & Zeitlinger, Lisse.
24