Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

In tegenstelling tot het onderzoek van Ytsma blijken er grote verschillen te zijn op het
gebied van de Nederlandse taalvaardigheid tussen allochtone kinderen enerzijds en
autochtone kinderen anderzijds. Bij allochtone kinderen blijft het niveau van
taalbeheersing in het Nederlands bij het begin van jaargroep 3 ver achter bij dat van
Nederlandse leeftijdgenoten 26 . Ook al lijkt de situatie van allochtone leerlingen te
verbeteren, bij het verlaten van het basisonderwijs is de taalachterstand van Antilliaanse,
Turkse en Marokkaanse jongeren op niet-achterstandsleerlingen opgelopen tot 2 jaar.
Inmiddels is bekend dat de situatie van autochtone achterstandsleerlingen is verslechterd.
De taalachterstand van deze leerlingen op niet-achterstandsleerlingen is aan het eind
groep van 8 één jaar. Deze achterstand heeft gevolgen voor de instroom in het
vervolgonderwijs 27 .
Kenmerken van de taalomgeving van jonge kinderen in Fryslân
Het laatste onderzoek naar de taalomgeving in relatie tot de voorschoolse periode dateert
van januari 2000 28 . In dit onderzoek vallen de volgende resultaten op:
1. Groepen met vooral Friestalige kinderen komen ongeveer even vaak voor als groepen
met vooral Nederlandstalige kinderen. De meeste groepen zijn wat taalachtergrond
betreft gemengde groepen.
2. Friestaligheid komt op het platteland meer voor dan in de stedelijke gebieden. Door de
spreiding van kindercentra komt daardoor Friestaligheid in de groep in
peuterspeelzalen waarschijnlijk vaker voor dan in de kinderdagverblijven.
3. Ruim de helft van de leidsters is Friestalig, dit wil zeggen zij beschouwen het Fries als
hun moedertaal. Hoe jonger de leidsters zijn, hoe minder vaak ze aangeven een
Friestalige achtergrond te hebben.
4. De meerderheid van de leidsters (89%) zegt Fries te kunnen verstaan en (80%) te
kunnen spreken en lezen. Niettemin zegt de grote meerderheid geen formele scholing
in het Fries in de zin van een cursus of module Fries te hebben genoten.
5. In het groepsprogramma wordt het Fries veel minder vaak dan het Nederlands
gebruikt bij de verschillende groepsactiviteiten. Het Fries wordt op het platteland
vaker dan in de stad als voertaal bij activiteiten gebruikt. In de stedelijke gebieden
spreekt de groepsleiding bij groepsactiviteiten (vooral) Nederlands, op het platteland
wordt meestal Fries en Nederlands naast elkaar gebruikt. De wijze waarop wordt
omgegaan met de Friese taal, kan worden omschreven als ‘volgend’: als de kinderen
Fries praten, wordt er in beginsel ook Fries tegen de kinderen gesproken.
6. Opvang 29 van Friestalige kinderen in hun eigen taal is volgens de instellingen voor
voorschoolse opvang doorgaans altijd mogelijk, omdat er altijd wel minstens één
Friestalige leidster of vrijwilligster op de groep staat.
7. Bij contact met ouders wordt minder vaak Fries gesproken dan bij het contact met de
(individuele) kinderen.
8. Er is maar beperkt Friestalig materiaal aanwezig.
26
Verhoeven en Vermeer (1986, 1989) in Bleichrodt, N. en Van de Vijfer, F. (2001), Diagnostiek bij allochtonen
p. 202.
27
De sociale staat van Nederland 2003, SCP Den Haag
28
Boneschansker, E. & Le Rütte, M. (2000) Pjuttepraat. Friestaligheid in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven.
Economisch Bureau Coulon. Fryske Akademy, Ljouwert/Leeuwarden.
29
Onder opvang wordt hier verstaan het op individueel niveau communiceren met het kind om het kind in staat
te stellen volwaardig mee te doen of om het kind emotioneel nabij te zijn (bijvoorbeeld troosten in de eigen taal
na het vallen).
15