Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

Verantwoording notitie fries in de voorschoolse periode
1. Uitgangspunt
Verbinding realiseren tussen verschillende initiatieven, pedagogische visies en
activiteiten middels een onderbouwde notitie gericht op het stimuleren van Fries in de
voorschoolse periode.
2. Doelstelling
Het realiseren van een gerichte systematische beleidsmatige aanpak waarin partijen
met gebundelde krachten de wetenschappelijke onderbouwing, de ontwikkeling en
uitwerking van dit onderwerp voor de specifieke Friese situatie kunnen optimaliseren
en versnellen.
3. Kader van de notitie
De notitie biedt naast overzicht van de relevante theorieën over meertaligheid een
voorstel voor het introduceren van een drietal modellen, te weten:
a. Een friestalig programma
b. Een tweetalig programma: Nederlands en Fries
c. Een nederlandstalig programma
In deze modellen zijn naar mijn mening drie zaken essentieel, namelijk:
• Het organiseren van de taalscheiding.
• Het introduceren van Fries als instructietaal in een educatieve omgeving.
• Het organiseren van een longitudinaal educatief aanbod.
Taalscheiding
Het organiseren van de taalscheiding Fries-Nederlands is een belangrijk aandachtspunt.
Bij het leren van taal in voor jonge kinderen vereenvoudigt een duidelijke taalscheiding
het leren van de taal. Bovendien wordt verondersteld dat het verschil tussen de friese en
Nederlandse taal zo klein is, dat er een groot risico is voor het mengen van deze talen bij
het aanleren hiervan. Dat pleit er voor deze taalscheiding bewust te organiseren. In de
notitie is ervoor gekozen om vanuit het perspectief van het jonge kind de taalscheiding
op twee manieren te organiseren, namelijk:
a. Taalscheiding naar plaats. Thuis spreken de ouders Nederlands; in de groep in het
kindercentrum wordt Fries gesproken.
b. Taal volgt persoon: De vader spreekt Nederlands; de moeder Fries. De leidster
spreekt Fries; de moeder en/of vader Nederlands. Leidster 1 spreekt Fries; leidster 2
spreekt Nederlands. De leidster spreekt Fries; de begeleidster Nederlands.
Fries als instructietaal
Daarnaast wordt via het model aandacht gevraagd voor het actief gebruik van het Fries
als instructietaal in een educatieve omgeving. Een taal leer je vooral door er actief mee
te oefenen. Dat pleit ervoor die taal niet alleen met behulp van een boek in een
geïsoleerd lesje aan te bieden, maar een omgeving te creëren, waarin veel en actief met
de taal geoefend kan worden. Ik sluit daarvoor aan bij de praktijken in andere landen en
verwijs tevens naar Cummins, die internationaal als een expert op dit terrein wordt
erkend. Cummins heeft veel aandacht besteed aan het organiseren van taalaanbod in
een educatieve omgeving om tot een optimale tweetaligheid te komen aan het eind van
de schoolse periode.
Langetermijn doelen en samenhang
De taalmodellen en de evaluaties van modellen die ik internationaal vond, hebben dan
ook allemaal een langdurig karakter. Dat wil zeggen: ze beginnen op de leeftijd vanaf
circa 4 jaar en gaan door tot in ons voortgezet onderwijs. Er wordt gekeken naar de
effecten van het introduceren van T2 of juist het eerst naar voren halen van
minderheidstaal T1 op het eindniveau dat door de jeugdigen wordt bereikt.
1