Taalmodellen Fries - Informatie- en Kennispunt Fryslân

voor elk van beide talen een geringere woordenschat hebben dan ééntalige kinderen in
de betreffende taal 36 . Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat tweetalige kinderen
de twee talen vaak in verschillende situaties en contexten leren gebruiken.
Ze kennen bijvoorbeeld woorden uit het thuisdomein in de ene taal en woorden uit het
schooldomein in de andere taal, en daarnaast een groot aantal woorden in beide talen.
In totaal hebben ze waarschijnlijk evenveel als of meer concepten dan ééntalige
kinderen, maar niet voor ieder concept hebben ze in beide talen een label 37 .
Een abrupte overgang van T1 naar T2 in immersieprogramma’s 38 heeft geen negatieve
gevolgen, terwijl een dergelijke overgang in submersieprogramma’s 39 doorgaans leidt
tot een gering niveau van zowel T1- als T2- vaardigheid. 40
- Praktijkervaringen 41 laten zien dat jonge kinderen met taalproblemen zich vaak
helemaal niet bewust zijn van het verschil Fries/Nederlands. Ze passen zich onbewust
aan hun gesprekspartner aan. In een gesprek met een Fries sprekend persoon wordt
Fries gebruikt, terwijl het kind in een gesprek met een Nederlands sprekend persoon
Nederlands spreekt.
- De Skelp signaleert dat Friese ouders de neiging hebben de mengelmoes
Fries/Nederlands van hun kinderen over te nemen. Ze gebruiken (onbewust) dan ook
Nederlandse woorden in hun Friese zinnen, omdat ze denken dat hun kind hun dan
beter begrijpt en het de Nederlandse woorden beter kan uitspreken. Andersom komt
men dat niet tegen.
Bij kinderen die zich tweetalig ontwikkelen worden de volgende ontwikkelingsfasen
onderscheiden 42 :
Fase 1 (0-2 jaar): - Allerlei geluidjes maken (circa 3 maanden).
- Veel en gevarieerd brabbelen, zowel wat betreft klank als melodie.
- Eén-woord zinnen ‘papa’, ‘mama’, paad = paard (ca. 1-2 jaar). De
woorden kunnen in een bepaalde volgorde ook een relatie
uitdrukken.
- Twee-woord uitingen (circa 2 jaar); woordopbouw is nog onvolledig
(fieze buiten = ik wil buiten fietsen). De relatie tussen de woorden
wordt vooral uitgedrukt door de intonatie en de begeleidende
gebaren van het kind. Er lijkt sprake te zijn van één woordenschat,
met woorden uit beide talen.
Fase 2 (2-3 jaar): - De woordenschat voor beide talen wordt gedifferentieerd.
Kinderen gaan equivalente woorden in de twee talen naast elkaar
gebruiken.
- Zinnetjes van drie tot vijf woorden. De grammaticale structuur
wijkt vaak nog af van de ‘volwassen’ grammaticale structuur en is
gebaseerd op een zelf geconstrueerd grammaticaal systeem.
36 Vermeer, 1991.
37 L. Verhoeven in Bleichrodt & Van de Vijfer (2001) p. 203.
38 Immersieprogramma’s worden gekenmerkt door het feit dat de kinderen behoren tot de dominante groep
(bijvoorbeeld Nederlanders) van wie de eigen taal (T1=Nederlands) zeer wordt gerespecteerd; ouders het
programma waarin de tweede taal (T2=Fries) geleidelijk als een tweede medium voor instructie wordt
geïntroduceerd positief waarderen en leerkrachten een positieve verwachting hebben van de leerresultaten van
de kinderen.
39 Submersieprogramma’s zijn programma’s die worden opgezet voor kinderen die een taal spreken met een lage
status in de omgeving (Turks), zonder dat sprake is van veel steun van ouders en leerkrachten. Dit wil zeggen:
alleen het Nederlands wordt gebruikt in een omgeving, die alleen aandacht besteedt aan de dominante
Nederlandse cultuur; geen herkenning van de eigen taal en cultuur is in het programma aanwezig.
40 Verhoeven L., Detectie van taalachterstand, in: Bleichrodt en Van de Vijfer (2001), p. 215.
41 De Skelp, school voor kinderen met een communicatieve stoornis.
42 Bonnema J.Th. en Kapteyn T.S. (1984) Communicatie door taal en spraak, FENAC. L. Verhoeven, Detectie van
taalachterstand in: N. Bleichrodt en F. van de Vijfer (2001) Diagnostiek bij allochtonen. Mogelijkheden en
beperkingen van psychologische tests, Swets & Zeitlinger, Lisse.
17