Download - AM

tussen partners. Elke eigen tijd heeft eigen verworvenheden, waarvan we kunnen
leren, dus ook van die ‘Gouden Eeuw’ die nu achter ons ligt, de twintigste eeuw
dus. We kunnen ook leren waar we zijn doorgeschoten of waar we het onbedoeld
goed en duurzaam deden, zoals in de woningbouw.’ Hij doelt daarbij ook op Natal,
zijn eerste gebouw. Daarbij werd heel rationeel gekeken naar de plattegrond, hoe
een aantal gelijkwaardige ruimten te maken is waar op verschillende wijzen in
gewoond kan worden, met voor alle kamers een gemiddelde, niet al te grote, maatvoering.
We hebben nu meestal woningen met één hele grote woonkamer – als
een teken van luxe in deze rijke tijd – en veel kleinere (onzichtbare) slaapkamers.
‘Dit maakt het moeilijker om in andere gezinssamenstellingen te wonen, waarin
er meerdere domeinen zijn dan iedereen in die ene woonkamer,’ constateert hij.
‘Terwijl de manier van leven nu juist veel meer divers is, zijn de woningplattegronden
eendimensionaal. Minder flexibel zijn deze woningen, dus eigenlijk minder
duurzaam. We moeten dichter op die bewoner zitten, vragen hoe hij wil wonen,
hoe de verschillende ruimtes zich tot elkaar verhouden, en dat vraagt een andere
woningbouw dan we de laatste tijd gewend waren geraakt.’
De gebruiker
Frits van Dongen
‘De bewoners zijn op afstand komen staan van de plek van stedelijke
condensatie, ver weg van stedelijke voorzieningen. Dat is niet
wat stadsbewoners willen, en steeds minder kunnen door een complexer
privéleven van twee banen, kinderopvang, scholen en hobby’s.’
Bij publieke gebouwen is het contact met de opdrachtgever én de gebruiker fundamenteel,
is één van de lessen van Frits van Dongen. Zo worden volgens hem wensen
duidelijk en uit dat gesprek worden de achterliggende motieven helder. Bij zijn
eerste theater, de Harmonie in Leeuwarden, vertelt hij, was er de wens voor een
grote schuifpui bij de entree. Er bleek een heel grote foyer te moeten komen om zo
ook autoshows te kunnen houden. Want een theater overleeft door zijn exploitatie
en meervoudig gebruik. ‘Overmaat geeft daartoe de mogelijkheid. Een theater gaat
over ruimte, ruimte en ruimte. Ruimte waar je van alles kunt doen, dat is mijn definitie
voor publieke gebouwen. De foyer is een potentiële feestruimte. Dat weet je
doordat je de gebruiker een rol geeft in het ontwerpproces en zo kunt ontleden wat
dat voor het ontwerp betekent. Je verplaatst je in die gebruiker. Anders kun je geen
uitgaansgebouw maken.’ Je puzzelt volgens hem net zo lang tot je dat ‘uitgaan’ er
goed in hebt zitten. En ook bij eenvoudige, financieel strak omlijnde programma’s
zoals bioscopen, zoekt hij naar de mogelijke overmaat in het publieke deel, zoals
de trappen in Pathé Arena. Dit gaat uit van respect voor de opdrachtgever én de
gebruiker. Dat is mogelijk door intensieve studie van hoe het programma kan
worden geaccommodeerd, in elkaar gezet. Door vakmanschap.
Want die gebruiker zit niet echt aan tafel. Wel de opdrachtgever
die hoopt met dit gebouw de mensen naar zijn uitgaansprogramma’s
te lokken en hen een mooie avond te geven,
zodat ze terugkomen en het gebouw in de gemeenschap wordt
opgenomen. Door zijn ruime ervaring met culturele gebouwen
heeft hij een sensitiviteit ontwikkeld voor het ‘gewone’.
Zo vertelt hij dat de positie van de garderobe cruciaal is voor
je manier van binnenkomen, je feestgevoel, en dat dit soepel
moet verlopen. In de Philharmonie in Haarlem begrijp je nu
waarom je dan naar beneden loopt en daarna prachtig de foyer
in gaat met je mooie jurk. Met deze gewone heerlijke dingen
van het leven wil hij nu als rijksbouwmeester de vakman en de
gebruiker inspireren.
De stad
We komen uit een tijd waarin we de stad hebben laten wegvloeien
naar de randgemeenten, is één van de statements van
Frits van Dongen. Hij wil agenderen dat de stad weer meer
stad kan worden en de stadse way of life zich kan uitbreiden.
‘Wat is er gebeurd? De bewoners zijn op afstand komen staan
van de plek van stedelijke condensatie, ver weg van stedelijke
voorzieningen,’ stelt hij. ‘Dat is niet wat stadsbewoners willen,
en steeds minder kunnen door een complexer privéleven van
twee banen, kinderopvang, scholen en hobby’s. Net zo min als
bedrijven met hun kantoren, plekken om te werken, ver buiten
de stad willen zitten, maar het liefst op de rand van het centrum.
Dichtbij voorzieningen. Kan dat? Er zijn veel van zulke
plekken in de stad waar gebouwd zou kunnen worden. Dat lijken
snipperlocaties, maar het zijn kansrijke plekken voor een
kleinschaliger aanpak. Je zou ze via een chirurgische inventarisatie
kunnen opsporen en voor een gering bedrag op de markt
kunnen brengen, waardoor nieuwe groepen worden aangetrokken
die al dan niet in eigen beheer een plek ontwikkelen.’
54 inspiring space inspiring space 55