Poenae sunt servanda - DSpace at Open Universiteit

vergelijkbaar niveau hebben als in westerse landen. 47 Maar er zijn ook indirecte gevolgen, zoals het ontstaan van
begrotingsproblemen. Wanneer het loon immers niet-tijdig wordt voldaan, dan worden belastingen en sociale
premies evenmin tijdig afgedragen. 48
Grootschalige loonbetalingsachterstanden leiden tot verschillende maatschappelijke problemen. Directe gevolgen
zijn waar te nemen ten aanzien van bijvoorbeeld de consumptie van huishoudens, het armoedecijfer, de
levensverwachting en de productiviteit van werknemers. Loonbetalingsachterstanden hebben daarnaast een
negatieve invloed op de ontwikkeling van lonen en werken begrotingsproblemen in de hand.
1.5 Hoe ontstaan grootschalige loonbetalingsachterstanden?
Verschillende oorzaken zijn aan te wijzen voor het ontstaan van betalingsachterstanden van het loon. Opmerkelijk is
dat van late loonbetaling een domino-effect uitgaat. Wanneer een bedrijf financieringsproblemen ondervangt door
het loon niet tijdig te voldoen, dan zal dit spoedig navolging vinden bij bedrijven die actief zijn in dezelfde lokale
arbeidsmarkt. 49
Loonbetalingsachterstanden worden in sommige landen – waaronder Rusland – beschouwd als middel om
loonkosten te besparen. 50 Vooral bij hoge inflatie blijkt het een effectief middel, 51 en betalingsachterstanden kunnen
ten tijde van economische recessie snel toenemen. 52 Na de onafhankelijkheid in 1991 kampte Oekraïne bijvoorbeeld
met een hevige economische crisis. In 1994 ontstonden als gevolg daarvan grote loonbetalingsachterstanden en deze
groeiden in 1996 exponentieel. In 1998 bedroeg de totale loonachterstand maar liefst 5 miljoen grivna (ca. 3 miljoen
US dollar), oftewel meer dan zes maanden loon voor het gehele land (!). Bijna 200.000 bedrijven konden de lonen
niet tijdig betalen. 53
Voor het ontstaan van de grootschalige Russische loonbetalingsachterstanden in de jaren negentig zijn
verschillende factoren aan te wijzen: een brede daling van de productie en de werkgelegenheid over vele jaren, de
daarmee samenhangende problemen met liquiditeit, de slechte controle op het management van bedrijven, een
algemeen gebrek aan het naleven van contracten en een crowding out-effect 54 door staatsleningen. 55 Van late
loonbetaling gaat daarnaast een domino-effect uit. Niet-tijdige voldoening van het loon wordt beschouwd als een
bedrijfsstrategie, en voor bedrijven die in moeilijkheden verkeren hangt de eventuele keuze voor deze strategie af
van wat concurrerende bedrijven doen. Op managementniveau blijkt bewust de keuze te worden gemaakt om het
loon niet of niet-tijdig te voldoen. 56 Onder bepaalde omstandigheden wordt niet-tijdige betaling dan ook eerder norm
47
Lehmann & Wadsworth 2006, p. 135.
48
ILO-newsletter 2002, p. 13.
49
Earle & Sabirianova 2004, p. 36.
50
Earle & Sabirianova 2002, p. 665.
51
Earle & Sabirianova 2002, p. 665.
52
Kuddo 2009, p. 5.
53
Ukraine Country Employment Policy Review ILO 1997, p. 55.
54
Het crowding-out effect ontstaat wanneer een overheid grote tekorten heeft en dus veel geld moet lenen. Hierdoor stijgt de vraag naar geld en
daarmee de rente, waardoor bedrijven minder kunnen lenen.
55
Earle & Sabirianova 2000, p. 2.
56
Earle & Sabirianova 2000, p. 29.
15