Poenae sunt servanda - DSpace at Open Universiteit

In Nederland wordt tijdige loonbetaling enkel gewaarborgd door de preventieve werking van artikel 7:625 BW. De
Arbeidsinspectie (de huidige Inspectie SZW) is bijvoorbeeld niet belast met toezicht op dit punt, zoals dat in andere
landen soms het geval is. De wetgever in 1907 heeft in deze preventieve werking willen voorzien, door niet-tijdige
loonbetaling ‘te bestraffen’ met een hoge civiele boete, een poena privata:
‘In de eerste plaats zal degene wien de vordering toekomt, een gemakkelijk hanteerbare vorm moeten
hebben om zijn actie in te stellen, want indien hem daarbij allerlei moeilijkheden in den weg worden gelegd
en het zeer bezwaarlijk is om de actie in elkander te zetten ten einde succes bij den rechter te hebben, dan
verzwakt men de poenaliteit in hooge mate […]
In de tweede plaats moet de straf, welke bedreigd wordt, gevoelig kunnen aankomen De bepaling moet
preventief werken; de werkgever moet dus weten, niet alleen dat den arbeider een gemakkelijk hanteerbaar
middel is gegeven, maar ook dat hij zelf eventueel tot een zeer gevoelig financieel nadeel kan worden
veroordeeld.’ 5
De verhoging is dus een poena privata, een privaatrechtelijke boete, die in het civiele recht voor het overige
nagenoeg niet wordt aangetroffen. Dat verklaart ook het – op het eerste gezicht – vreemde karakter van de bepaling.
Voor het uitzonderlijke geval dat deze boete te zeer tot een onbillijke uitkomst zou leiden, kan de rechter de
verhoging beperken.
Voor het Nederlandse recht zijn dus zowel ILO-Verdrag nr. 95, als artikel 7:625 BW van belang ten aanzien van
tijdige betaling van het loon. Kan een werknemer in dat geval ook rechtstreeks een beroep doen op de bescherming
van dit verdrag? Wie namelijk vluchtig de jurisprudentie bij artikel 7:625 BW overziet, zal al snel bemerken dat de
rechter haast zonder uitzondering de wettelijke verhoging matigt. Veelal bedraagt de verhoging 10 tot 20%, terwijl
de reden daartoe meestal niet uitdrukkelijk blijkt. Als gevolg daarvan doet zich de vraag voor of dan nog wel sprake
is van een preventieve boete, of juist meer van een stelpost. En, zou dat laatste het geval zijn, wordt dan nog wel
voldaan aan de vereisten van ILO-verdrag 95? De vraag is in dat geval: Voorziet de wettelijke verhoging van artikel
7:625 BW in een ‘adequate penalty or appropriate remedy’ ter zake van tijdige loonbetaling in de zin van artikel 15
onder c ILO-Verdrag nr. 95, als deze door de rechter bestendig wordt gematigd?
Ter beantwoording van die vraag zal ik eerst stilstaan bij de noodzaak tot wettelijke bescherming van tijdige
loonbetaling. Gezien de rol die ILO-Verdrag nr. 95 daarin vervult, volgt in hoofdstuk 2 een uiteenzetting over deze
organisatie. Het derde hoofdstuk behandelt aansluitend het betreffende verdrag: ILO-Verdrag nr. 95, ‘The protection
of wages’. Tevens wordt daarin aan de orde gesteld hoe dit verdrag doorwerkt in de Nederlandse rechtsorde.
Het doel - en de ontstaansgeschiedenis van artikel 7:625 BW zijn het onderwerp van behandeling in hoofdstuk 4.
Een soortgelijke bepaling werd al in 1641 aangetroffen. Wel is duidelijk te zien dat in de loop der tijd een
verruiming is ontstaan ter zake van de matiging die rechter kan toepassen. De grondslag voor deze matiging wordt
them, at least not through the ILO secretariat. As for your query regarding the 2003 General Survey, we are not sure exactly why the new Code
was not taken into account but we can only underline that General Surveys are drafted on the basis of the information provided by governments.
We regret not to be in a position to help you more. Best regards, International Labour Standards Department, International Labour Office –
Geneva.’
4
Committee of Experts ILO 2003,
5
Handelingen II , 1905/06, 35 p. 1618.
8