Aaneenschrijfregelkennisbegripsbeïnvloeding - Igitur - Universiteit ...

Aaneenschrijfregelkennisbegripsbeïnvloeding
1 Inleiding
In het maandblad Onze Taal van het Genootschap Onze Taal (2006 – nummer 7/8) poneerde
Frank Jansen in zijn vaste rubriek Hom of kuit de stelling: “Moeten we het los schrijven van
woorddelen minder gedogen?”. Ter illustratie voorzag hij de stelling van een voor- en
tegenstandpunt.
De voorstander van de stelling hekelde het foutief spatiegebruik om twee redenen. Ten
eerste kost het geen enkele moeite om de aaneenschrijfregel niet toe te passen en ten tweede
kunnen er verwarrende situaties ontstaan als gevolg van de extra spatie (“Als een bedrijf ‘alle
28 jarigen’ feliciteert, wie krijgen dan de felicitaties: iedereen die 28 geworden is of 28
mensen die jarig zijn?”).
De tegenstander benadrukt dat we de aaneenschrijfregel niet moeten negeren, maar
wel met verstand moeten gebruiken. Een strikte naleving kan immers leiden tot woorden die
erg lang, en daardoor voor de lezer slecht te begrijpen zijn. “De lezer is immers zelf wel in
staat om opeenvolgende woorden als dat nodig is ook op elkaar te betrekken”, aldus de
tegenstander.
In nummer 9 van Onze Taal volgt de uitslag: maar liefst 91,4% (n=744) van de
inzenders vindt dat het losschrijven van woorddelen minder gedoogd moet worden, 8,6%
(n=70) is het daarmee oneens. Hoewel de lezers van Onze Taal in grote meerderheid tegen het
los schrijven van samenstellingen zijn, lijkt deze fout toch overal om ons heen gemaakt te
worden. De website van het platform Signalering Onjuist Spatiegebruik 1 heeft met behulp van
haar bezoekers in minder dan drie jaar ruim 1500 spatiefouten verzameld. Ze zijn afkomstig
uit het openbaar vervoer, winkels, voorlichtingsmateriaal en zelfs een brief van de minister
president aan de koningin (zie bijlage 1 voor een collage).
De grote hoeveelheid verzamelde fouten doet vermoeden dat veel mensen helemaal
niet op de hoogte zijn van de aaneenschrijfregels. Taalregels zijn er echter niet voor niets, en
het is de vraag of het foutief losschrijven van samenstellingen negatieve gevolgen voor de
lezer heeft. Het meest aannemelijk is dat de begrijpelijkheid erdoor afneemt, zoals werd
geïllustreerd in het voorbeeld van de voorstander uit het artikel van Jansen. Het betreft hier
een relatief onschuldig begripsprobleem, maar er zijn ook situaties denkbaar waarin een
onterechte spatie grotere gevolgen heeft. Denk hierbij aan misverstanden naar aanleiding van
communicatie in reclamefolders, garantiebewijzen en gebruiksaanwijzingen. Hoe moet je in
die gevallen met ambigue tekstpassages omgaan?
In het literatuuronderzoek 2 dat aan deze scriptie ten grondslag ligt, werd op basis van
diverse theorieën en onderzoeken nagegaan welk effect de spatie op het begrip van de lezer
heeft. De conclusie luidde dat het foutief spatiëren van samenstellingen leidt tot problemen in
het proces van begripstoekenning. In dit onderzoek wordt deze conclusie aan de praktijk
getoetst, en wordt daarnaast ook ingegaan op één van de genoemde aanbevelingen voor
verder onderzoek: is het zo dat begripsproblemen minder voorkomen bij de mensen die de
aaneenschrijfregel niet beheersen dan bij mensen die deze wel beheersen? Want waarom zou
iemand losschrijven als dit het eigen leesproces verstoort?
In het volgende hoofdstuk wordt de theorie uit het literatuuronderzoek kort
samengevat en waar nodig aangevuld met informatie die specifiek voor dit onderzoek van
belang is. Uit het theoretisch kader zal een aantal onderzoeksvragen naar voren komen, die
dienen als aanleiding voor de opzet van een leesexperiment. In het derde hoofdstuk wordt
uiteengezet hoe dit experiment is opgebouwd, waarna in het vierde hoofdstuk de
onderzoeksresultaten besproken kunnen worden. In hoofdstuk 5 volgt de conclusie en ten
slotte volgt een reflectie op het gedane onderzoek en zullen suggesties voor vervolgonderzoek
gedaan worden.
1 De website van het platform Signalering Onjuist Spatiegebruik: http://www.spatiegebruik.nl.
2 K. Veerman (2007), Samen stellings probleem. Literatuurstudie naar het gevolg van onterecht spatiëren in
samenstellingen.
1