Aaneenschrijfregelkennisbegripsbeïnvloeding - Igitur - Universiteit ...

Aaneenschrijfregelkennisbegripsbeïnvloeding
traceren. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar het verband tussen leessnelheid
enerzijds en onduidelijkheden in of de moeilijkheidsgraad van een tekst anderzijds.
Inhoff & Radach (2002) leiden uit oogbewegingsonderzoeken af dat het toekennen van
betekenis aan woorden en zinnen een online proces is. Onduidelijkheid in de betekenis van
aangeboden materiaal leidt direct tot regressie, en de regressiefrequentie kan variëren van 5%
tot meer dan 20%. Dit duidt volgens de onderzoekers op een verband tussen het aantal
regressies dat plaatsvindt en de processen die plaatsvinden om een tekst te begrijpen. Door het
relatief vaak terugkijken in de tekst zal de leessnelheid afnemen.
Volgens Cozijn, Vonk en Noordman (2003) zijn er, naast regressie, nog twee
strategieën die de lezer inzet om een probleem tijdens het lezen op te lossen: pauzeren op de
plaats waar het probleem optreedt of gewoon doorlezen en hopen dat het probleem aan het
einde van de zin opgelost is. Het verwerken van het probleem wordt in dit laatste geval
uitgesteld tot op een later tijdstip. Ook dit zal leiden tot een lagere leessnelheid.
Ronald P. Carver (1976) deed onderzoek naar de moeilijkheidsgraad van teksten. Hij
doet verslag van een tweetal door hem uitgevoerde onderzoeken, die ingaan op het verband
tussen de woordlengte, de moeilijkheidsgraad van prozateksten en de leessnelheid. Uit zijn
onderzoek blijkt dat een hoge moeilijkheidsgraad van een tekst niet per definitie tot een
langzamere leessnelheid leidt: zo lang de lezer op het eigen niveau of lager leest, zijn de
gemeten leessnelheden hetzelfde. Pas wanneer teksten gelezen worden die boven de
leescapaciteiten van de lezer uitstijgen worden lagere leessnelheden gemeten.
Uit het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat de verwerking van fouten in een
tekst invloed heeft op de leessnelheid. Tekstmoeilijkheid heeft hier geen invloed op, zolang
deze aansluit op het niveau van de lezer. Uit deze gegevens blijkt dat leessnelheid een goede
indicator is voor de moeite die het kost om een tekst te begrijpen, wanneer deze verder goed
aansluit op het niveau van de lezer.
2.4 Onderzoek naar spatiëring in samenstellingen
In onderzoek van Inhoff, Radach en Heller (2000) wordt nagegaan of het toevoegen van
spaties in Duitse, drieledige, nominale samenstellingen het lezen ervan vergemakkelijkt. Het
illegaal toevoegen van spaties bleek voor alle proefpersonen te leiden tot een kortere
herkenningstijd en gaze duration 4 van de samenstellingen. Fixaties op het laatste deel van de
samenstellingen namen echter toe, maar niet genoeg om de leesduur toch te verlengen. Vooral
de mensen met een van nature lage leessnelheid of slecht vermogen tot woordherkenning in
het algemeen, profiteerden van de extra toegevoegde spaties. De snelle lezers profiteerden
ook, maar minder dan de eerder genoemde groep. Wanneer de onderzoekers hun tests
uitvoeren op samenstellingen die een interne ambiguïteit bevatten, valt het resultaat op de
leestijd weg. De conclusie van dit onderzoek luidt dat spaties het vergemakkelijken om
samenstellingen in lexicale eenheden op te delen, maar dat de vorming van een betekenis
erdoor belemmerd wordt.
Juhasz, Inhoff en Rayner (2005) onderzoeken het effect van manipulatie van spaties in
Engelse samenstellingen, die volgens de spellingregels in merendeel gespatieerd horen te zijn.
Ze vergeleken daarbij samenstellingen die opgebouwd zijn uit twee zelfstandig naamwoorden
(N-N) met samenstellingen die opgebouwd waren uit een bijvoeglijk naamwoord en een
zelfstandig naamwoord (A-N). Op basis van zowel herkennings- als
oogbewegingsexperimenten wordt geconcludeerd dat voor beide soorten samenstellingen de
spatie een gunstig effect heeft op de herkenningstaak. De woorden worden eerder herkend en
er worden minder fouten gemaakt wanneer ze van elkaar gescheiden zijn, dan wanneer ze
aaneengeschreven zijn. Het verwerken van normaliter aaneengeschreven samenstellingen
werd echter verstoord wanneer ze losgeschreven gepresenteerd werden. Dit bleek vooral uit
de toegenomen gaze duration. Het grootst was het effect op de A-N-samenstellingen: de gaze
was daar het hoogst, aangezien het de betekenistoekenning van de samenstelling verstoorde.
4 Gaze duration: “de som van de duur van de fixaties op een woord totdat het woord in een achterwaartse of
voorwaartse richting is verlaten” (Cozijn, Vonk en Noordman, 2003).
4