Burgerlijke bewegingen in Steenwijk - Historisch Centrum Overijssel

in het onderhavige conflict, waarbij Fledderus' terechtstelling als een 'afschrikwekkend
exempel' werd voorgesteld, gold kennelijk als een axioma.
Ook in Steenwijk vormden de regenten een politieke elite binnen de hogere
burgerij. We kunnen gezien de familierelaties zelfs van een familieclan spreken.
Tot de hogere middenklasse behoorden de winkeliers, de ambachtslieden
en de schippers. De lagere klasse werd gevormd door het dienstpersoneel,
arbeiders en soldaten. Tenslotte waren er nog de ongeschoolde arbeiders die
steeds moeilijker van de armen te onderscheiden waren. Over het algemeen
zijn de motieven voor de moeilijkheden in het jaar I747-I748 elders af te leiden
uit het doelwit dat door de relschoppers was uitgekozen, bijvoorbeeld een
belastingpachter. Maar in Steenwijk lag dit anders. Van vaedsel- of belastingoproer
was geen sprake. Hier ging het aanvankelijk om een conflict tussen de
kerkenraad en de magistraat dat uitgroeide tot een algemeen politiek verzet.
Wel vormden belastingproblemen er de eerste aanzet toe, getuige de aanslag
op Fledderus' opslag in Kuinre. De actievoerders richtten zich vooral tegen hen
met wie ze te maken hadden, te weten de belastingpachters, de collecteurs en
hun personeel.
In Steenwijk was het evenwel uitgerekend een belastingpachter die zich vervolgens
aan het hoofd stelde van de beweging. Het is niet uitgesloten dat hij dat
deed uit zelfbehoud. Volgens C.H.E. de Wit's 'complottheorie' is achter elk
oproer leiding van bovenaf te herkennen. De aanstichters zouden slechts handen
spandiensten verrichten voor diegenen die via volksbewegingen door tussenfiguren
uit de lagere klassen gerecruteerd worden. Bier was meestal voldoende
om deze amorele paupers in actie te krijgen." Ook in Steenwijk leek
het daar verdacht veelop, getuige de beschuldiging van de zijde der magistraat
dat men was uitgenodigd en getracteerd op bier bij de plaatselijke herbergier.
Bovendien kon de onderliggende factie dan de Oranje-Vrij-Compagnie gebruiken
voor het zogenaamde eerbetoon.
D.J. Roorda wees er al op dat wij vaak zijn aangewezen op de onthullingen van
de tegenstanders." Ook in Steenwijk blijkt dat op te gaan, gelet op de gebeurtenissen
op de avond van 9 juni 1748 toen volgens de burgemeesters in opdracht
van de gecommitteerden bij van te voren aangewezen huizen de ruiten ingeslagen
dienden te worden. Bovendien zou Fledderus porselein voor zijn eigen
ramen hebben laten plaatsen om dat vervolgens kapot te laten gooien. Overigens
valt de eerder genoemde complottheorie hier moeilijk te bewijzen gezien
de wijze waarop de burgemeesters in Steenwijk het met het vermelden van de
juiste toedracht der gebeurtenissen niet altijd even nauw namen: de facties in
Steenwijk streden vooralom de macht ter plaatse. De inzet was vaak de begeving
der ambten. Een aantal burgers liet zich gebruiken om in tijden van crisis
contacten te leggen tussen de burgerij en de regenten. Onder de burgers leefde
een oerconservatief verlangen naar redres, dat wil zeggen herstel van het oude.
Waren de hoogste ambten voor de middenklasse onbereikbaar, voor de lagere
ambten gold dat niet. In Steenwijk konden de regenten vele ambten vergeven
en daarmee konden zij een grote aanhang vormen.
Volgens P.c.A. Geyl waren in Gelderland en Overijssel de gemeenslieden al
half op weg om zelf een nieuwe oligarchie te gaan vormen." De gilden, de
Burgerlijke beweging"" in Steenwijk: '745-'75° 73