Deeltijddidactiek in wording - Universiteit Utrecht

6. Bijlage: innovatie in masteropleidingen voor deeltijders
In dit onderzoek hebben we ons vooral gericht op de bacheloropleiding. Er zijn echter deeltijdmasteropleidingen
op diverse plaatsen in ontwikkeling of worden al gegeven met innovatieve
elementen. Koppeling van de werksituatie van de deeltijdstudent met het onderwijs is daarin
belangrijk. Ter illustratie van deze innovatieve elementen geven we twee voorbeelden.
Het eerste voorbeeld is de vierjarige deeltijdmaster ´Fysiotherapiewetenschappen´ van de
Universiteit Utrecht (Van Meeteren, Dronkers, Velthuis, Daal & Ten Berge, 2004) waarbij werk en
studie nauw met elkaar verweven zijn. Men gaat ervan uit dat alle studenten in het werkveld
werkzaam zijn. Ze doen een wetenschappelijke masteropleiding als vervolg op een bacheloropleiding
naast hun werk. De studenten van deze opleiding worden beschouwd als juniormedewerkers
van de Academie Gezondheids Utrecht (AGU). Ze werken aan eigen leerdoelen
middels studieactiviteiten gericht op de eigen leerbehoeften. Daarmee wordt recht gedaan aan de
capaciteiten die studenten inmiddels hebben, aangezien ze soms al vele jaren in de praktijk
werkzaam zijn. De studenten zijn gedurende hun studie steeds bezig met reële, door henzelf
gekozen praktijkproblemen, bij voorkeur uit de eigen werksituatie. De inhoud van de opdrachten
sluit veelal aan bij de onderzoekslijnen van dit instituut en zorgt ervoor dat de relatie tussen
onderzoek en praktijk levend blijft. In hun opdrachten kunnen de studenten gegevens uit hun
eigen praktijk gebruiken. Ze ondersteunen elkaar bij het uitwerken van praktijkgerelateerde
onderzoeksopdrachten met 'peer support groups'. Dit zijn groepen van 4 á 6 studenten waarin
studenten elkaar begeleiden bij het opzetten en uitvoeren van onderzoeksprojecten, intervisie
plegen en feedback op werkstukken geven.
Een tweede voorbeeld van een (postdoctorale) deeltijdopleiding is het zij-instromerstraject Op
Maat van de lerarenopleiding van het IVLOS van de Universiteit Utrecht (Tigchelaar, 2003). Hier
staat het concept van ‘vraaggericht’ opleiden centraal. De zij-instromers zijn universitaire afgestudeerden
met de nodige werk- en levenservaring die een eerstegraads bevoegdheid willen
halen en werken als onbevoegd leraar. Voordat de zij-instromer wordt toegelaten vindt eerst een
intakegesprek plaats waar informatie wordt gegeven over de gehanteerde aanpak in de opleiding
en gezocht wordt naar wederzijdse afstemming. De opleiding start met een oriëntatiefase van
maximaal zes weken. Daarin bekijken de zij-instromers onderlinge samenwerkingsvormen en de
ontwikkelingsmogelijkheden die de opleiding biedt. Deze fase is een vorm van ‘procesgericht
assessment’. Ze beginnen met het schrijven van een ‘startprofiel’ (wie ben ik als docent en welke
competenties heb ik al?) op basis waarvan ze een persoonlijk opleidingsplan maken dat toegesneden
is op de competenties die ze nog (verder) moeten ontwikkelen. In dit plan geven ze
ook de route aan die ze door de opleiding willen volgen en de bijbehorende planning. Ook komt
aan het eind van deze periode een assessor op schoolbezoek, neemt een assessment af en geeft
aan de hand van het persoonlijk opleidingsplan een advies over het te volgen opleidingstraject.
Een enkeling besluit aan het eind van deze periode om met de opleiding te stoppen. Hierna volgt
de hoofdmoot van de opleiding waarin verbreding en verdieping centraal staan. Bij het 'verbreden'
ligt de nadruk op het leren van ervaringen, het leren binnen de opleiding en het verbeteren
van het eigen handelen (praktijkgebonden leren) bij het ‘verdiepen’ op het onderbouwen en
verantwoorden van de eigen praktijk (praktijkgericht onderzoeken). Activiteiten bij het verbreden
zijn o.a. collegiaal ondersteund leren, het logboek, themabijeenkomsten en vakdidactiek.
Activiteiten bij het verdiepen zijn o.a. workshops, evaluatie van eigen onderwijs en praktijk-
gericht onderzoek. De zij-instromers werken afwisselen in een plenaire leergroep, in kleinere
samenwerkingsgroepen en individueel. Zij-instromers willen efficiënt en doelgericht leren omdat
ze maar zeer beperkte tijd en energie voor de opleiding hebben. Ze geven er daarom de voorkeur
aan om zoveel mogelijk zelfstandig, alleen en bij voorkeur thuis te studeren. Vanuit de gevolgde
25