Voorlichting in ziekenhuizen - Centre d'éducation du Patient

8
In principe wordt patiëntenvoorlichting beschouwd als onderdeel van de
wetenschap van de GVO. Hierin lijkt echter een kentering te komen, zoals de
ontwikkelingen in Frankrijk aangeven. Reden hiervoor is dat naarmate de
vakgebieden zich verder ontwikkelen er verschillende uiteenlopende strategieën
en methodologische middelen ontstaan.
De nadruk bij patiëntenvoorlichting, vooral bij chronische ziekten, ligt op het proces
waarin de patiënt een autonome keuze kan maken en zelf verantwoordelijk is
voor zijn eigen gezondheid bij ziekte en behandeling. In het geval van ziekte ligt
de situatie wat dat betreft duidelijker dan bij GVO, waarbij men spreekt van
mogelijkheden van ziekte. Bij GVO wordt de ziekte zelf niet bestreden, maar het
gedrag dat tot de ziekte leidt wordt aangepakt 4 . De betrokkenheid van de
bevolking, maar ook de actieve inzet van ambtenaren, politici, beroepsorganisaties
en mogelijk ook de industrie is nodig. « Goede projecten op dit gebied vereisen
dus een buitengewoon gedegen werkwijze en evaluatie ».
De zichtbaarheid van de effecten van GVO levert soms problemen op. Anders
ligt dat bij patiëntenvoorlichting, en ook in het geval van de later besproken
therapeutische educatie, waar het om een bepaald publiek gaat met een
overzichtelijke groep zorgverleners in een situatie. Daar is evaluatie ook niet
eenvoudig maar het is duidelijker hoe het doel bereikt kan worden. Een patiënt
heeft een probleem; namelijk ziekte, waarvoor een oplossing gezocht moet
worden, terwijl bij GVO het publiek ( nog ) geen probleem heeft. Bij
patiëntenvoorlichting is er een hulpverleningssituatie.
In het Engels wordt patiëntenvoorlichting vertaald als patient education, maar
ook counseling, instruction, enlightenment en guidance worden gebruikt.
Omdat er geen exacte vertaling in het Frans is voor voorlichting wordt de term
« éducation » gebruikt. In de definitie van het WHO wordt zo het terrein verengd
tot alles wat met de behandeling van een ziekte te maken heeft
De problemen die de laatste vijftig jaar werden geconstateerd doordat patiënten
zich niet bleken te houden aan de gedragsvoorschriften van de zorgverlener,
maakte de noodzaak van een andere aanpak evident. Daarbij kwam de
maatschappelijke druk en het toenemende besef dat mensen met een ziekte of
aandoening zelf mee wilden beslissen over hun bijdrage aan de behandeling en
daarvoor dan ook verantwoordelijk worden gemaakt. De betekenisverlening van
ziekte en de informatie die alleen de patiënt heeft over hoe het is en voelt de
ziekte te hebben kwamen steeds meer in het centrum te staan van de
zorgverlening. Informatie die doorslaggevend kan zijn voor het succes van de
behandeling. Patiëntenvoorlichting blijkt nu een belangrijke rol te spelen en kunnen
spelen in dit geheel.
In het denken over patiëntenvoorlichting komt ook steeds meer nadruk op de rol
van de naasten van de patiënt. Familie, vrienden en kennissen worden waar
gewenst door patiënt en zorgverlener betrokken bij het voorlichtingsproces. Dit
is extra duidelijk wanneer het om de voorlichting aan kinderen gaat of bij mentaal
gehandicapten en mensen met een psychische stoornis. Bij de hantering van
chronische ziekten komen deze groepen echter ook steeds meer in beeld.
Het specifieke stuk van patiëntenvoorlichting bij chronische ziekten heeft zich
vooral in Frankrijk in Zwitserland en in mindere mate in Wallonië ontwikkeld tot
een apart werkterrein. De specialisatie van patiëntenvoorlichting die mensen met
een chronische aandoening betreft wordt over het algemeen aangeduid met
éducation thérapeutique ( ETP ) of door sommigen in België 5 als « programme
4 Eijkman, M.A.J.,Duyx, M.P.M.A., Visser A.Ph. Patiëntenvoorlichting en mondgezondheid Houten, Bohn,
Stafleu van Loghum ( derde druk 2006 ) .
5 Thomas, G. L’Education du patient Structuration, Organisation et Développement. Kluwer, Bruxelles
2003