No, 499 13 Maart 1934

38 DE J O U R N A L I S T
les beaux jeus des journalistes. De inheemsche pers kan men hier
vrijwel buiten beschouwing laten, omdat zij voor het overgroote
gedeelte op de basis staat, dat het bestaande gezag zoo spoedig
mogelijk moet verdwijnen. Men kan dat deloyaal noemen en men
kan het ook als een natuurlijk verschijnsel beschouwen, maar in ieder
geval staat bij voorbaat vast dat men met deze heeren, gesteld al,
dat er mede te praten viel, toch geen resultaten zou bereiken. De
nauwkeurigheid van hun berichtgeving, de zuiverheid van hun beschouwingen,
het vermogen om zich objectief tegenover bepaalde
maatregelen te plaatsen, ontbreekt in dien kring vrijwel geheel en
de basis voor een contact is dus niet aanwezig.
Niet los van pionierstrijd.
De groote moeilijkheid, die zich met de Europeesche pers voordoet,
was in de eerste plaats, dat zij zich niet steeds en niet geheel
van haar nogal luidruchtig verleden, waarin vooropgesteld wantrouwen
jegens de daden der overheid eigenlijk richtsnoer waren,
wist los te maken, dat zij niet steeds in alle geledingen beschikte
over de juiste personen om dat contact te onderhouden, in één
woord, dat ze nog wat vreemd stond tegenover deze plotselinge
officieele belangstelling. Overigens hangt natuurlijk de vraag, of
dit contact leidde tot het gewenschte resultaat, in belangrijke mate
af van de vraag, wat men daarvan verwachtte.
Dat het onder geen omstandigheden ooit gelukt zou zijn, de
Indische publieke opinie, waarin hier de pers veel sterker verankerd
ligt dan de dagbladen in het moederland, te bewegen zich
neer te leggen bij de politiek van den vorigen landvoogd jegens
de inheemsche beweging, staat bij voorbaat als een paal boven
water. Toch heeft het contact er toe bijgedragen, dat die critiek
wel weer een heel ander karakter droeg dan zij tien jaar tevoren
zou hebben gehad. De afstand was echter te groot om hem geheel
te kunnen overbruggen en wanneer het inderdaad de bedoeling is
geweest, de pers toen in te schakelen als een orgaan ter toelichting
van regeeringsbedoelingen aan den kolonialen Nederlander, dan kan
men zeggen, dat het resultaat nihil is geweest. Wèl waren er perioden,
waarin de critiek een zeer bedaard karakter droeg — meestal
vlak na een persconferentie — maar wanneer de stemming dan
oversloeg was het resultaat des te pijnlijker. Wij gelooven niet, dat
Gouverneur-Generaal De Graaff is weggegaan met een hoogen dunk
van de Indische pers, die hem juist te meer teleurstelde naarmate
hij haar meer ter wille trachtte te zijn. Maar dit is veel meer een
vraagstuk, dat sociologen of psychologen moeten trachten op te
lossen dan politici, die, althans in Indië, van het karakter en de
functie der pers niet zoo goed op de hoogte zijn als men wel zou
wenschen.
Het is duidelijk, dat gevoeligheid voor perscritiek onafhankelijk
is van tijdsgewricht en plaats. Ook 25 jaar geleden zullen er landvoogden
geweest zijn, die nota namen van de pers en laat ons gemakshalve
maar aannemen, dat zij meestal verbaasd of geërgerd
waren en dat te sneller, naarmate ze sterker geïsoleerd waren in
den ivoren toren te Buitenzorg. Het zal nu wel niet anders zijn,
alleen vroeger achtte de Regeering perscritiek zoo ver beneden
haar waardigheid, dat ze er bij wijze van spreken geen woord aan
verspilde. Thans is dit wel gansch anders geworden. Er kan geen
twijfel aan zijn, of Buitenzorg volgt de pers met de grootste aandacht,
doch met geen ander resultaat dan een kwart eeuw geleden,
nl. verbazing en ergernis.
Nu komt daar nog bij, dat de omstandigheden er inderdaad toe
moesten leiden, dat de pers zich groote zelfbeperking oplegt. Ook
hier stuit men natuurlijk weer op de moeilijke vraag, wat daaronder
moet worden verstaan; daarover loopen de opinies ook nogal uiteen.
In het algemeen moet de indruk van iederen objectieven beoordeelaar
zijn, dat de Europeesche pers in Indië, naast de critiek op
allerlei betrekkelijk ondergeschikte punten, de Regeering in dezen
tijd zeer groote diensten heeft bewezen.
Het feit b.v., dat de commissie voor georganiseerd overleg bereid
bleek, de opvoering der korting over de ambtnaarssalarissen tot
25 % aan te bevelen, is voor het allerbelangrijkste deel een gevolg
van het feit, dat de Europeesche pers — geen uitzondering is mij
bekend — steeds en voortdurend het accent heeft laten vallen op
den nood der schatkist en de volstrekte noodzaak, om daaraan zooveel
mogelijk tegemoet te komen. Dat zij daarnaast, en soms met
groote kracht en felheid heeft gestreden tegen alles wat haar voorkwam
verkwisting te zijn, is de logische conseguentie geweest van
ditzelfde standpunt. In het algemeen gesproken — men moet hier
natuurlijk generaliseeren — verstaat de Indische pers in dezen
crisistijd haar maatschappelijke taak zeer goed en de regeering staat
bij haar wat dit betreft stevig in het krijt.
Dit bewind en de pers.
Hoe geheel anders intusschen is de opvatting der Indische regeering.
Het is volstrekt geen geheim, dat zij in de hoogste mate ontevreden
is over de Indische pers en dat het haar een bijna buiten
alle proporties gaande grief is, dat de bladen niet alles wat de
regeering wijst, wenschen te prijzen. Slechts in één opzicht ontmoet
de critische houding van de Indische pers bij haar geen overwegend
bezwaar, nl. wanneer deze uitlegt, dat men in Nederland zich
toch vooral niet te veel met de Indische zaken moet bemoeien.
Daartoe beperkt zich de waardeering.
In deze sfeer is het plan geboren om over te gaan tot oprichting
van een persbureau van regeeringswege, dat de strekking zou hebben,
de voorlichting van de Indische pers ter hand te nemen en
tegelijkertijd een compliment te vormen van hetgeen thans in Nederland
is ondernomen. Deze oprichting is voorbereid door een
tweetal ter algemeene secretarie vervaardigde nota's, waarvan er
althans één een zoo denigreerend beeld van de Indische pers geeft
en van een zóó volslagen misvatting van taak en wezen der pers
getuigt, dat de publicatie ervan een storm van verontwaardiging
zou hebben doen opgaan en het geheele persbureauplan bij voorbaat
zou hebben moeten doen mislukken. Gezien het odium, dat op
de geboorte rust, lijkt het aanstaande regeeringspersbureau veel
meer geschikt om de verhouding tusschen overheid en pers te bederven
dan die te verbeteren. Want het doel, dat op den voorgrond
staat, is klaarblijkelijk niet verbetering van contact en daardoor van
de voorwaarden, waaronder de pers haar arbeid vervult, maar voornamelijk,
haar te nopen, haar critische houding te laten varen.
Het is niet waarschijnlijk dat een dergelijke opzet, waarbij welwillendheid
wordt aangeboden met den persbreidel en andere machtsmiddelen
op den achtergrond, veel kans van slagen zou hebben'
Buitenland.
IN HET BRUSSELSCHE PERSHUIS.
De speciale correspondent van De Standaard, die
naar Brussel is geweest, schreef o.a.:
„De aandacht der geheele wereld is op Brussel gevestigd.
En van alle zijden zijn de journalisten naar
België's hoofdstad gekomen. Want het publiek, gegrepen
door het tragische van Koning Albert's dood, moet
de gebeurtenissen, die zich nu in België's hoofdstad afspelen,
medeleven. De rotatiepersen der kranten over
de geheele wereld, die niet-te-verzadigen monsters, roepen,
schreeuwen om nieuws. Nieuws over datgene, wat
nu de aandacht der menschheid een oogenblik gevangen
houdt, doch straks weer is vergeten, omdat de belangstelling
op wat anders is gevestigd. Dus er moet nieuws
zijn uit Brussel. En langs de telegraaf-kabels en telefoonlijnen
vindt dat nieuws zijn weg naar alle oorden der
wereld, het trilt door den aether... de persen wachten...
De in Brussel neergestreken journalisten hebben al
spoedig hun weg gevonden naar het Pershuis der Belgische
Persvereeniging, waar ook de Buitenlandsche
Persvereeniging resideert. Daar is het nieuws-centrum,
daar is ook de plek, waar de persmenschen hun kaarten
en bescheiden moeten krijgen. Maar tusschen „krijgen"
en „moeten krijgen" is ook hier in dezen heksenketel,
nog wel eenig verschil.
Zeker, onze Belgische collega's doen hun best, zij sloven
zich uit. Maar de tijd van voorbereiding is zoo kort
geweest en de stroom der nieuwszoekende journalisten
dreigt een overstrooming te worden. In het Pershuis
kookt het. Men hoort er allerlei talen door elkaar. Iedereen
wil nieuws hebben, iedereen wil zijn doorlatingsbewijs
voor de politie hebben, maar 't nieuws is schaarsch.
En ten opzichte van de doorlatingsbewijzen kan 't zelfde
worden gezegd. Want de beschikbare hoeveelheid is
snel uitgeput en dus moeten de overige liefhebbers
wachten
Een aantal Fransche en Engelsche collega's heeft zich
al in het Pershuis genesteld, of zij er thuis zijn. Er wordt
getelegrafeerd naar Londen, naar Parijs, ja waarheen
al niet. De „Pershuis"-bestuurderen zien, dat 't zoo
niet gaat. Zij vreezen straks, als alles voorbij is, een
serie kwitanties voor internationale telefoongesprekken
voor den neus te zullen krijgen, terwijl zij, die voor die
kosten aansprakelijk zijn, ja, wie weet waar in de wereld
zitten. Dus wordt het Pershuis ontruimd en ieder, die
kaarten e.d. moet hebben, krijgt de boodschap: Woensdagmiddag
5 uur terugkomen. Als ik voorzichtigheidshalve
mij maar vast 's middags om 4 uur daar meld, blijkt
de toegang versperd te zijn. Om 5 uur terugkomen, is
de boodschap. En dus ga ik maar weer! In de hoop om
5 uur gelukkiger te zullen zijn
Ik ben gelukkiger geweest!
Want een „doorlatingsbewijs" heb ik gekregen. Doch
men vrage niet hoe! Te vijf uur was ik met een, naar
schatting 100 collega's op de trap van het „Pershuis".
Verder konden wij het door de politie-afzetting op het
portaal niet brengen. Om zes uur stond ik er nog en
had ik niet 't geluk gehad door een Belgischen collega
ontdekt te worden, dan had ik er misschien te midder-