Die JJ Potgieter Manuskrip - Dog-on-blues studio

Eric Swardt: <strong>Die</strong> <strong>JJ</strong> <strong>Potgieter</strong> <strong>Manuskrip</strong> Bladsy 16 van 148
nie. Wanneer iemand geprobeer het om ‘n saak aan te raak wat hom nie
aangestaan het nie, het hy in ‘n woude bui gegaan en rondgespring en soos
‘n bees gebrul. Enige ontmoeting met hom was heel onaangenaam aangesien
hy die gewoonte gehad het om te spoeg terwyl hy praat.
<strong>Die</strong> Uitlanders het baie griewe gehad. Hulle het byna negentig persent van
die land se belastings betaal, maar het geen voordeel daaruit geput nie. <strong>Die</strong>
regering het geen poging aangewend om die toestande in Johannesburg te
verbeter nie. Daar was geen waterpype of rioolstelsels in die dorp nie. <strong>Die</strong>
Uitlanders het geen seggenskap gehad oor die aanstelling van regerings en
munisipale amptenare nie en kon geen invloed uitoefen oor die besteding
van die belastings wat hulle betaal het nie. <strong>Die</strong> Uitlanders het gekla dat die
amptenare totaal korrup was, terwyl hulle belaglike hoë salarisse betaal is.
<strong>Die</strong> Uitlanders het die kommandostelsel gehaat. Alle mans tussen die
ouderdom van sestien en sestig kon ter enige tyd beveel word om by ‘n
kommando aan te sluit. Hulle het geen lojaliteit teenoor die Transvaal gehad
nie. Hulle lojaliteit het by die Koningin gelê. Hulle het geen intensie gehad
om na ‘n oorlog te gaan vir ‘n regering vir wie hulle nie eers gestem het nie.
Generaal Joubert het die Uitlanders na wille keur opgekommandeer wanneer
hy troepe nodig gehad het vir sy veldtogte teen rebelle soos Mapoch en
Magoeba. Baie het geweier om vir militêre diens aan te meld. <strong>Die</strong>gene wat
wel aangemeld het, het dikwels gedros wanneer hulle gevaar in die gesig
gestaar het. Na menigte onderhandelinge het Kruger in 1894 uiteindelik aan
die Uitlanders vrystelling van militêre diens toegestaan.
Ander klagtes het die afwesigheid van ongeskiktheidpensioen en die feit dat
die regering uiters min geld aan skole vir die Uitlanders gespandeer het,
ingesluit. <strong>Die</strong> kinders moes onderrig in Afrikaans ondergaan. <strong>Die</strong> wette het
die vrye verkoop van alkohol aan die werkers toegelaat. <strong>Die</strong> werkers het
dikwels op ‘n Maandag na die werk teruggekeer, geheel en al onbevoeg tot
enige vorm van produktiewe werk. <strong>Die</strong> Uitlanders het geglo dat die regering
korrup en bevooroordeeld teenoor hulle was. Hulle was veral ongelukkig oor
die toestaan van konsessies. <strong>Die</strong> Duitsers het die monopolie oor dinamiet
gehad. Hierdie monopolie was ten volle uitgebuit met hoë pryse vir swak
kwaliteit. <strong>Die</strong> regering het self die monopolie oor die spoorweë gehad.
Tariewe was ongunstig teenoor die mynbedryf gestruktureer, met ekstra hoë
lading vir vrag wat vanaf Kaapstad gekom het.