Meervoudig Besproken - Habiforum

De eerste dimensie gaat over intensivering. Het gaat hier om een efficiëntere inrichting van de ruimte,
zodat er meer van dezelfde functies terecht kunnen. Bij verweving, de tweede dimensie, gaat het om
de integratie van meerdere functies. Sommige functies laten zich makkelijker met elkaar combineren.
Infrastructuur gaat bijvoorbeeld makkelijker samen met werken, dan met natuur. Bij de derde dimensie
gaat het om verticaal bouwen, zoals ondertunneling van infrastructuur en toepassing van hoogbouw.
In combinatie met verweving biedt deze toepassing veel mogelijkheden (bijvoorbeeld bouwen boven
de snelweg).
Bij de vierde dimensie, tot slot, moet gedacht worden aan het verlengen van de gebruiksduur van de
ruimte. Dit kan zowel door intensivering als door verweving. Een goed voorbeeld is een parkeergarage
van een bedrijf, die ’s avonds gebruikt kan worden door de bezoekers van het theater (Habiforum,
2001).
2.2 Het proces: de ‘taal’ van actoren
2.2.1 Wat is een discours?
Discours is een “taal” die een bepaalde groep mensen met een gelijk belang spreekt. De taal die een
bepaalde groep gebruikt om over de werkelijkheid te spreken, beïnvloedt de manier waarop zij die
werkelijkheid begrijpen. Met het begrip discours of vertoog wordt aangeduid dat er vaak een impliciet
raamwerk is in de discussie over een bepaald thema. Een vertoog is door Hajer (1990) omschreven als
een min of meer coherent samenstel van ideeën en concepten aan de hand waarvan de betekenis van
empirische verschijnselen wordt bepaald. Deze vertogen werken vaak in een discussie als impliciete
denkkaders. Het komt regelmatig voor dat betrokkenen niet bewust zijn van het toegepaste denkkader.
Actoren denken niet vrij over een thema als meervoudig ruimtegebruik, maar doen dit volgens Foucault
(1988) volgens bepaalde discursieve regels, die ook de communicatie met anderen structureren. Om
een goed beeld te krijgen van de (heersende) gedachten over kwaliteit van meervoudige projecten is
het belangrijk om een analyse te maken van de discussie over ruimtelijke kwaliteit en de invloed van
belangrijke clusters van die vertogen.
2.2.2 Het ontstaan van de discoursanalyse
Het huidige planologische debat over strategische ruimtelijke planning wordt bepaald door drie
benaderingen (Salet & Faludi, 2000). Deze drie benaderingen zijn de institutionele benadering, de
communicatieve benadering en de interactieve benadering. De tweede benadering, waaronder de
discoursbenadering valt en die in dit onderzoek centraal staat, kent al een lange traditie in de
ruimtelijke ordening. Cartografische verbeelding, planningsconcepten en metaforen zijn goede
voorbeelden hiervan evenals illustraties en conceptuele frameworks die bedoeld waren om door te
dringen bij publieke en private beleidsactoren. Recent is hierbij de aandacht gekomen voor de sociale
discoursen en hoe zij bedoelingen structureren. Binnen de planologische discoursanalyse zijn diverse
substromen. Sommige zijn primair georiënteerd op het herinterpreteren en herstructureren van
bestaande concepten voor nieuwe planningssituaties. Het onderzoek van Zonneveld (1989) naar
ruimtelijke concepten voor Noordwest-Europa is hier een goed voorbeeld van. Hij bestudeert hierin
voor alle Noordwest-Europese landen de generieke planningsconcepten en herstructureert deze
concepten, zodat hij uiteindelijk tot een vijftal Europese concepten kan komen. Andere studies gaan
juist op zoek naar nieuwe discoursen en pogen deze ook te ontwikkelen om zo van invloed te zijn op
nieuwe ontwikkelingen binnen de strategische planning. Salet en Faludi (2000) geven aan dat deze
richting interessant is, omdat zij interdisciplinaire links heeft naar de taalwetenschappen en de politieke
filosofie.
Hoe is deze richting eigenlijk ontstaan? De discoursanalyse is afkomstig uit twee verschillende
disciplines. De taalwetenschappen analyseren al jaren de taal. Het gaat hierbij om een nauwgezette en
zeer gedetailleerde technische taalanalyse.
Daarnaast wordt de discoursanalyse veelvuldig toegepast vanuit de politieke wetenschappen.
Bekende wetenschappers, zoals Foucault, Habermas, Toulmin en Wittgenstein, pasten deze analyse
toe (Parsons, 1995) om het beleidsproces te analyseren vanuit taal en communicatie.
21