Meervoudig Besproken - Habiforum

6 Conclusie
De direct belanghebbende bij meervoudige projecten zijn aan het woord…
In tal van studies wordt de aanbeveling gedaan om ook de beleving van ruimtelijke kwaliteit door
belanghebbenden en gebruikers in beeld te brengen (ministerie van Verkeer en Waterstaat, 2002,
Hooimeijer e.a., 2001). Met dit onderzoek is een aanzet gegeven om de belanghebbende zelf zijn
eigen discours ruimtelijke kwaliteit te laten vertellen. Daarbij is onderzoek gedaan naar de belangen en
visies van actoren ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit bij meervoudige projecten in Steenwijk
(multifunctioneel knooppunt), Zwolle (meervoudig duurzaam landgebruik) en in Leiden Noord
(herstructurering multifunctionele woonwijk). Deze drie projecten hebben een heel divers beeld laten
zien van de huidige mogelijkheden van meervoudig ruimtegebruik op verschillende locaties en
schaalniveaus.
Ruimtelijke kwaliteit niet altijd aanleiding voor meervoudige ingrepen
Welke visies op ruimtelijke kwaliteit komen naar voren bij deze drie projecten? Met behulp van
documentatieanalyse is allereerst gekeken naar de schriftelijke visie op ruimtelijke kwaliteit. Uit de drie
projecten blijkt dat alleen in Steenwijk expliciet meervoudige oplossingen worden gekozen om
ruimtelijke kwaliteit te realiseren. In Leiden en in Zwolle is de meervoudige druk op de ruimte
aangegrepen om tot meervoudige oplossingen te komen. Uit de documentatie valt niet af te leiden of
dit zal leiden tot (meer) ruimtelijke kwaliteit. In Steenwijk en in Leiden wordt daarnaast meervoudig
ruimtegebruik toegepast om ‘stedenbouwkundige foutjes’, zoals visuele barrières, op te lossen.
Ontwikkelingsfase beïnvloedt het ruimtelijke kwaliteitsbeeld
Uit deze documentatieanalyse blijkt tevens dat de fase van het ruimtelijk ontwikkelingsproces bepaalt
hoe er over ruimtelijke kwaliteit gedacht wordt. In de initiatieffase denkt men op een hoog abstract
niveau over ruimtelijke kwaliteit en is er meestal overeenstemming over de te bereiken ruimtelijke
kwaliteit. Hoe verder men in het ontwikkelingsproces komt -bij de visie en planvormingsfase- hoe
concreter de invulling wordt en hoe minder overeenstemming er tussen verschillende partijen is.
Op hoog abstractieniveau zijn beleving en zichtbare ruimtelijke inrichting belangrijk
Dit beeld kwam ook naar voren tijdens de gesprekken met twaalf belanghebbenden over hun visie
(discours) ruimtelijke kwaliteit. Op een hoog abstractieniveau denken veel actoren hetzelfde over
ruimtelijke kwaliteit en is er geen sprake van meerdere discourscoalities. De achtergrond van een actor
speelt op dit abstracte niveau geen grote rol.
Plekken hebben in de optiek van belanghebbenden (zowel overheid, marktpartijen als eindgebruikers)
ruimtelijke kwaliteit als de beleving (esthetiek en sfeer) positief is en de ruimtelijke inrichting
(stedebouwkundig en diversiteit functies) goed is. Het zijn visuele elementen die de ruimtelijke kwaliteit
bepalen. Wat opvalt is dat het mengen van functies de enige meervoudige oplossing is die concreet tot
ruimtelijke kwaliteit leidt, volgens belanghebbenden.
Op concreter niveau verschillen de discoursen ruimtelijke kwaliteit
Wanneer concreter op een aantal groepen belanghebbenden werd gefocust, dan bleek dat er wel
degelijk een aantal discourscoalities zijn. Deze coalities kwamen tot stand door de manier waarop een
bepaalde groep belanghebbenden over kwaliteit in zijn algemeenheid denkt. De projectontwikkelaar
vindt dat iets kwaliteit heeft als het waarde/rendement oplevert: het rendement ruimtelijke kwaliteit
discours. Kwaliteit wordt door de vastgoedsector direct aan een prijs gekoppeld.
69