Meervoudig Besproken - Habiforum

De overkoepelende benadering binnen de politieke wetenschappen, die hier aandacht aan geven, is
de argumentatieve benadering (Fischer & Forester, 1993). Volgens Fischer & Forester (1993) en
Parsons (1995) is er sinds de jaren tachtig en negentig een groeiende aandacht voor deze benadering
gekomen en heeft deze zich snel ontwikkeld. Het uitgangspunt is dat de taal die wij gebruiken om over
beleidsprocessen te praten niet neutraal is (Parsons, 1995). Als je wilt begrijpen hoe het probleem
gedefinieerd is, moet je kijken vanuit welke discours het geformuleerd is.
Eén van de moeilijkste delen van de analyse is om er achter te komen wat niet gezegd wordt (Fischer
& Forester, 1993). Dit komt omdat discoursen ervoor zorgen dat het voor bepaalde actoren onmogelijk
is om bepaalde dingen te zeggen (Wissink, 2000). Een ontwikkelaar is economisch opgeleid en denkt
primair aan de winst van een ruimtelijke project. Sociale kwesties aansnijden zal hij dan niet snel doen.
Discoursanalyse valt onder de ‘politics-of-interests’-analyse, die aanneemt dat wat actoren zeggen
grotendeels een reflectie is van de strategische waardering/beoordeling van hun eigen belang (Hajer,
1990). Deze methode kijkt verder dan alleen de debat-analyse en is primair geïnteresseerd in de
analyse van het belang van actoren. Door middel van debatanalyse, zowel geschreven als gesproken,
wordt onderzocht hoe belangen bepaald worden door discoursen. Deze discoursen worden onder
meer bepaald door de (historische) achtergrond van de actoren. Indien een discours succesvol is, dat
wil zeggen als veel mensen deze discours gebruiken om de wereld te conceptualiseren, zal het
gestructureerd worden in instituties (Hajer, 1990).
Onder de term discoursanalyse vallen velen soorten discoursen en de discoursanalyse moet dan ook
gezien worden als een paraplu waar een variëteit van actuele onderzoeken onder vallen met hele
verschillende doelen en theoretische achtergronden (Burr, 1995).
Volgens Trappenburg (1993) zijn er vijf soorten discoursanalyses. De eerste analyse is gebaseerd op
het deconstructivisme. Deconstructivisme is de richting in de wetenschappen die het belang van
structuur ontkent en de chaos tot norm verheft. De tweede vorm, de argumentenanalyse bestudeert
het talig aspect van de maatschappelijke werkelijkheid met behulp van zeer precies taaltechnisch
begrippenapparaat.
De derde vorm is de vertoogtheorie. Een bekende wetenschapper die deze analysevorm toepaste, is
Foucault. Deze benadering gaat ervan uit dat veranderingen in vertogen een weerspiegeling geven
van onderliggende culturele veranderingen, of van voorboden voor culturele veranderingen, of van
mechanismen waardoor culturele veranderingen zich voltrekken. Het gaat hier altijd om analyses
vanuit een langere termijn of anderszins in macrovergelijkend perspectief. De vierde soort
discoursanalyse is de debatanalyse. Die bekijkt het debat vanuit een ‘puur’ debat en niet vanuit een
verkapte machtsstrijd. In tegenstelling tot de argumentatie analyse gaat het bij deze benadering niet
om een gedetailleerde analyse, maar om meer structuur in het debat te krijgen. De laatste vorm is de
agendabouw benadering. Deze benadering gaat ervan uit dat dingen op de agenda moeten komen om
opgelost te worden. Hier gaat het meer om een onderkenning van het probleem en om (on)zichtbare
machten, die ervoor zorgen dat ze (on)verminkt op de agenda komen of er juist af blijven.
Een tweetal varianten die genoemd zijn door Trappenburg (1993) zijn iets meer uitgewerkt: de
argumentenanalyse en de vertoogtheorie.
De argumenten-analyticus is met name geïnteresseerd in de argumentatie rondom een
maatschappelijke verschijnsel. De argumenten-analyticus heeft daarvoor een zeer precies,
taaltechnisch begrippenapparaat tot zijn beschikking. Hij beoordeelt de logica van redeneringen, spoort
drogredeneringen op en beziet gebezigde argumentaties tegen de achtergrond van een omvangrijk
apparaat van discussieregels.
Een goed voorbeeld van een argumentatie-analytisch boek is het proefschrift van Pröpper
“Argumentatie en machtsuitoefening in onderzoek en beleid. Evaluatie-onderzoek naar de Wet
Investeringsrekening en het gebruik ervan in het beleidsproces (1989)”. Pröpper brengt aan de hand
van een zeer gedetailleerde “modelprocedure voor argumentatie” nauwkeurig in beeld hoe er door
ambtenaren en politici gesproken is over een aantal evaluatierapporten inzake de Wet
Investeringsrekening.
22