Gedrag van automobilisten bij evacuatie van een tunnel

39
op (1980). Bijde echte ramp denken velen aan ... een oefening, naar schatting zo'n 60% van de
betrokkenen (Harbst & Madsen, 1992). Misschien een primitieve manier vanzeltbescherming,
maar ook gebaseerd op het nuchtere feit dat oefeningen nu eenmaal vaker plaatsvinden dan
echte rampen en dat de observaties van de ramp vaak maar heel beperkt zijn en niet iedereen
goed zicht heeft op de ramp. De tekenen zijn soms onvoldoende om de ernst in te schatten.
Bovendien. verschilt de langzaam escalerende ramp qua. uiterlijk aanvankelijk niet van een
gecontrolee~e oefening. Ook beelden van de terreuraanslagen op het wereldhandelscentrum in
New.York(llseptember 2001) laten.mensen zien.die redelijk rustig naar hun werk lopen en
metÇ'verw()~dering"kijken naar wat zich voltrekt. Volgens de schatting van Harbst& Madgen
(60% denkt~ een oefening) had dus derest, 40%, de ervaring spannend moeten vinden. Inde
huidige studie vond minstens ·13% de sitUatiespannend (minstens, omdat niet iedereen er voor
uit durfde te •komen). De huidige stUdie was dus Ç'2-3·keer minder spannend dan een echte
ramp".
E..•• TW.•..•. as.g..•.. ee .•.•..•..•.•••.•.. n.•..••.•..•..•...•..••.•..
pan.............. i..e.k..•.. b.ij.'d.e.proe.v.•.. e.n.•'.W.•.•... ·.ijs.t. o.ok.da..t.n..ie.·. t u.·. ·.i.t.d8; •... ·.t .•... ·.d ...•... e r..e.••.•. s..u.lt.a.ten. van ..•. · d.· ..e.sta .•..•..•.. d.ie..· .we.· ..•• ·.i. n.ig
zeggen over de echte ramp? Opnieuw van de kant van de echte ramp: in.tegenstelling tot wat de
fibnindustriewii doen geloven komt paniek bij echte rampen vrijwel niet voor.: Quarantelli
noemt.•hetyonceptçÇpaniek". één ..van•.de mythes .•van rampgedrag .(bijv. QuaranteHi,..1999).
JonathanSillie. is het daar .helemaal mee •eens (Sime, 1980):. ook bij rampen. blijven mensen
rationeel d~~ken en handelen (zie ookCanter, .Donald& Chalk, 1992). Wel kunnenze.door een
sneUeescal~tie gedwongenzijnonmiddellijk te handelen. De tijd om de situatie te doorzien is
dan~erbeperkt($ituation assessm.enten threatas~essmentvan Fig.•11).
Deconcl~sijisdat.de studiede bestmogelijke benadering·is van de realiteit, met name die van
delan~escalerenderamp. Het gedrag bij de proeven mag vertaald worden naar gedrag·bij
langzaam escalerende rampen 21 •
Een ander punt waarbij de studie verschilde van de echteramp is bekendheid Van de deelnemers
met detllnn~l. Blijkens Studiel.zuHenbiJeen echteramp personen betrokken zijn die de tunnel
vak.ergebruiken dan de. deelnemers aan de.huidige studie .en dus ook .beter bekend. zijn·met de
noodvoorzieningen. De mindere kennis van de huidige deelnemers heeft zich·wellicht vertaald
in slechte evacuatie; de huidige studie zou een te pessilitistisch beeld geveII. Wel moet bedacht
wordendatautomobilisten hun kennis over detUnnelopdoeninhet voorbijrijdenmetlOOkmlh.
We roePe~Figuur. 3.in herinnering die .het. Perspectief van de voorbijrazendeautomobilist
weergeeft. •Bovendien,· .war valt·· er zelfs langzaam· rijdend, anders te leren. dan .dat er
(vlucht)deuren en. hulpposten •.zijn? .Nergens in •.de stUdie •.•speelde ..onbekendheid ••met .de
vluchtdeuren een rol; de deelnemers die de vluchtdeur namen gaven .het voorbeeld voor de rest.
Waarschijnlijk speelde het groepsgedrag een sterkere rol dan bij de echte ramp. In een echte file
zie je nooit een bekende. Hier waren de deelnemers afkomstig van verenigingen en kenden ze
altijd wel enkele andere personen. Het voorbeeld vaneen bekende spreekt sterkefdan het
voorbeeld van een onbekende. De aanwezigheid van bekenden lokt ook. sterker dan in het echt.
21 En een explosief escalerende ramp? (De nieuwjaarsbrand te Volendem ontwikkelde in 50 seconden temperaturen
van lOOü°C.)De signalen van de ramp kunnen zo dwingend zijn dat de reactietijd praktisch nul is. Onmidd~llijk
achteruit rijden? Dat is nauwelijks mogelijk in een file. In de auto blijven? Voorlopig althans is dat veiliger dan
uitstappen in vuur en rook en zwavel. Het ligt daarom voor de hand dat mensen dichtbij de ramp te lang zullen
wachten. Meer .kans maken zij die verder stroomopwaarts staan oiOOatte voet wegrennen op die plaatsen nog niet zo
gevaarlijk is. WeJ moet de vluchtdeur onmiddellijk opvanen~zie de slotdiscussie over de markering van de deuren.