HERBESTEMMING VAN RELIGIEUS ERFGOED Maastricht ... - WTA

Katholieke bisschoppen werden verdreven en hun volgelingen verdwenen in ‘schuilkerken’,
kleine huisgemeenten. Dat was dus ‘terug naar af’.
Overigens viel het drama in die zin weer een beetje mee. Onze contreien werden
gekenmerkt door een grote mate van godsdienstvrijheid. Niet voor niets kwamen ook de
Portugese Joden en de Franse Hugenoten bijvoorbeeld onze kant op. En met wat
steekpenningen was veel mogelijk, als men de wierook maar niet rook en wij ons niet in
processie op straat begaven.
4. Vanaf 1853!
Ik vertel deze historische achtergrond want het verklaart veel van wat er sinds het herstel
van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 gebeurde.
Allereerst kwamen de bisschoppen weer terug. Werden er weer priesters gewijd. Konden
kloosters weer nieuwe leden werven. Ontstonden er broeders- en zusterscongregaties die
zich gingen storten op onderwijs en gezondheidszorg.
Toen Abraham Kuiper bovendien - mede naar aanleiding van de schoolstrijd, begin van de
vorige eeuw - de aanzet gaf voor de verzuiling, groeide de katholieke zuil uit tot een stevige
organisatie. Van de wieg tot het graf werd je binnen de zuil opgevoed, geschoold, verzorgd
en begeleid. En dat alles ten bate van de emancipatie van het katholieke volksdeel. We
spreken niet voor niets over het Rijke Roomsche Leven.
Uit die tijd stamt nu onze groei van parochies én even zovele kerkgebouwen. In de eerste
vijftig jaar vanaf 1853 bouwden de katholieken er alleen al ruim 500! Hadden we in de
Middeleeuwen aan één stadsparochie genoeg. Nu bouwden we een Volkskerk op die zelfs
de protestantse Publieke Kerk in aantal zou voorbijstreven en die zich fijnmazig in elke dorp,
buurt of stadswijk zou gaan manifesteren.
Inmiddels is die Volkskerk afgebrokkeld. Hadden we in de jaren vijftig van de vorige eeuw
nog ‘een marktaandeel’ van een kleine 40 %, rond het jaar 2000 waren we al ruim
gehalveerd en de prognoses voor het jaar 2020 geven een percentage katholieken van de
bevolking weer van 10 %. Weliswaar nog de grootste denominatie, maar toch.
Overigens hebben we dat proces van terugloop niet goed in de gaten gehad. Door een
interne democratisering, mede aangezet door het Tweede Vaticaans Concilie van 1962-
1965 en als een reactie op wat er zich maatschappelijk ook afspeelde in met name West
Europa, groeide juist de participatie van gelovigen in het parochiebeleid en bij de uitvoering
daarvan in allerlei werkgroepen, en wel zó sterk, dat ook parochieel in die jaren de bomen
tot in de hemel groeiden. Het zijn de vrijwilligers van vandaag. Kerkelijke vrijwilligers die zich
ook maatschappelijk stevig roeren, zo blijkt uit onderzoek. Het hoort alleen kerkelijk vooral
bij de mensen van die generatie! Ze vergrijzen mee met de kerkelijke populatie! De kleinere
kerk zit er dus onherroepelijk aan te komen.
Vandaar dus die vele kerken uit de tijd van de Volkskerk, die bovendien vanwege leeftijd en
karakter al snel de status van monument hebben verworven. Ze beantwoorden alleen niet
meer aan de omvang van de kerk nu en zeker niet aan die van de nabije toekomst. Een
problematiek die ik hier vooral vanuit een katholieke waarneming heb beschreven, maar die
zich in feite in alle denominaties voordoet.
- 3 -