HERBESTEMMING VAN RELIGIEUS ERFGOED Maastricht ... - WTA

deze 400.000 bezoekers elke zondag trouw naar de kerk en waren er dus 4 diensten per
zondag noodzakelijk om eenieder te kunnen ontvangen.
In 2007 is het aantal wekelijkse kerkgangers echter gedaald tot ca 10 % van het totaal
aantal “nominale”leden. En zouden dus op een reguliere zondag 40.000 plaatsen volstaan
met één zondagse dienst. Maatschappelijk gezien is er echter behoefte aan twee diensten,
waardoor je in principe met de helft (het weekend gedeeld door twee) van het aantal
benodigde plaatsen toekomt. Zo gerekend zou dus makkelijk een kwart (25 %) van het
aantal zitplaatsen kunnen voldoen.
Bij een behoeftepeiling die uitgaat van het aantal kerkgebouwen (dus waar de bovengenoemde
zitplaatsen gebundeld moeten worden) spelen o.a. de veranderende samenstelling
van de bevolking in stadswijken en de noodzaak tot geografische spreiding een rol.
Deze droge berekening gaat natuurlijk voorbij aan het feit dat bij trouw / rouwdiensten en
kerkelijke hoogtijdagen elke kerk te klein is door de hoge opkomst van parochianen en
buitenkerkelijken. Kerkverkleiningen, zoals afgelopen decennia gebruikelijk waren door
sloop en nieuwbouw van compacte vervangingskerken heeft geen toekomst. Naast het
gegeven dat geloofsgemeenschappen hiermee hun kritische massa dreigen te verliezen om
een “volledig pastoraal pakket” te kunnen aanbieden, komt hierbij ook het structurele
probleem van het “personeels-tekort” om de hoek. Pastorale teams die 6 tot 8 kerken zullen
moeten bedienen houden het niet lang vol.
Het moge blijken dat we als bijproduct van de secularisering in ieder geval in een situatie zijn
beland van extensief en marginaal gebruik van vastgoed. Globaal 120 dagdelen per jaar.
Welke vastgoedbeheerder zou dit soort cijfers accepteren? De constatering is dan gewettigd
dat er, zowel uit functioneel oogpunt, een ingrijpende sanering van het aantal kerken
noodzakelijk is. Het zijn momenteel de financiële reserves van de kerkgenootschappen (c.q.
parochies) die deze noodzakelijke financiering tot nu toe vaak vertraagd hebben.
Maar deze reserves staan onder zware druk.
3. Financiële mogelijkheden en onmogelijkheden
Er is in Nederland in vergelijking met andere Europese landen een fundamenteel verschil in
de interpretatie van de ‘scheiding van Kerk en Staat’ en de rol van de overheid. In Nederland
bestaat –eveneens vanuit de verzuilde traditie- de voor Europa uitzonderlijke situatie dat de
volledige vastgoedlasten door de individuele kerkgenootschappen moeten worden gedragen.
In Duitstalige landen ondersteunt de overheid de kerk via het systeem van de ‘Kirchesteuer’,
die de belastingdienst int bij mensen die als kerklid staan ingeschreven. In België en de
zuidelijke landen neemt de overheid een veel grotere verantwoordelijkheid. Het onderhoud
en de restauratie van alle kerken wordt volledig door de overheid gefinancierd, de
kerkgenootschappen hebben de status van gebruiker. Als voorbeeld het informatiebord bij
de restauratie van de kerk Saint-Sulpice te Parijs, Fig. 1.
Om enige cijfers te noemen welke met onderhoud en restauratie van alleen al in RK-
Nederland gemoeid zijn: in totaal wordt volgens de gegevens van het Sociaal-Kerkelijk
Instituut (KASKI) in 2006 € 74 miljoen besteed aan regulier onderhoud, restauraties en
aanpassingen aan regelgeving (arbo, gebruiks-vergunningen, etc.) van de 1740 Rooms
Katholieke-kerken. Dit is ongeveer 40 % van de totale kerkelijke begroting en hierin zijn nog
niet de kosten opgenomen van energie, leges, baatbelasting etc. Deze bedragen worden
hoofdzakelijk opgebracht door 10 % actieven van de 4,4 miljoen “nominaal” ingeschrevenen.
Voor de andere kerkgenootschappen zal dit niet anders zijn. Dit zijn onaanvaardbaar hoge
lasten en een van de redenen van een oplopende onderhoudsachterstand. De kosten zullen
in de toekomst alleen maar toenemen.
Om de ingrediënten te verzamelen voor het voeren van een overall beleid is inzicht
noodzakelijk in de financiële “tsunami” die ons te wachten staat. Daarom wordt momenteel -
in samenwerking met de Stichting Monumentenwacht Noord- en Zuid Holland- een
megaproject uitgevoerd om alle 330 kerkelijke complexen –dus ook de niet-monumentale-
die met het bisdom Haarlem & Rotterdam (lees Noord- en Zuid-Holland) verbonden zijn
- 2 -