HERBESTEMMING VAN RELIGIEUS ERFGOED Maastricht ... - WTA

Voorwoord
Herbestemming van religieus erfgoed
Het gebouwde patrimonium in Europa is in sterke mate beïnvloed door religie en religieuze
stromingen. Religieuze gebouwen en religieuze kunstschatten maken ook een belangrijk
deel uit van het Europese erfgoed. Het gaat daarbij niet uitsluitend om kerken, maar ook om
pastorieën, kloosters, abdijen, refugies, retraitehuizen…
De gewijzigde maatschappelijke omstandigheden hebben zowel in Nederland als in
Vlaanderen het religieuze gebruik van deze gebouwen sterk verminderd. Niet alleen is het
aantal praktiserende gelovigen sterk gedaald, ook het aantal religieuzen en bedienaars van
de eredienst is sterk afgenomen, met inefficiënt gebruik en leegstand als gevolg. De kosten
voor het onderhoud zijn door de inkrimpende en vaak verouderende
geloofsgemeenschappen niet of nauwelijks nog te dragen.
Alhoewel velen zich weliswaar op afstand van de diverse geloofsgemeenschappen geplaatst
hebben, blijft toch zeer dikwijls een emotionele binding met het kerkgebouw bestaan door
persoonlijke herinneringen, gekoppeld aan vaak emotionele momenten zoals doop, huwelijk,
begrafenis. Daarnaast nemen vele religieuze gebouwen en vooral kerken een dominante
plaats in de gebouwde omgeving in. Het behoud van deze gebouwen en monumenten
draagt dan ook bij tot de herkenbaarheid en beleving van de omgeving, en als dusdanig is
het behoud van deze gebouwen ook onderdeel van een duurzame ontwikkeling van het
maatschappelijk weefsel.
Bij de herbestemming van religieus erfgoed gaat het niet alleen om monumenten maar vaak
ook om (kerk-) gebouwen die geen officieel monument zijn maar wel beeldbepalend zijn
voor de omgeving. Sloop is dan zowel vanuit een zekere emotionaliteit als uit dit
beeldbepalend perspectief niet wenselijk. Ander gebruik kan bijvoorbeeld betekenen het
intern verkavelen ten behoeve van het scheppen van wooneenheden, al dan niet met
aantasting van de buitenzijde. Bij het gebruik van de hoge en grote hoge ruimten komen
vragen op over installatietechnische en bouwfysische problemen, zoals bijvoorbeeld
verwarming, isolatie en vochtbeheersing. Daarnaast zijn bouwtechnische en constructieve
aspecten belangrijk bij functiewijziging en herbestemming.
Deze studiedag gaat door in het Oude Gouvernementsgebouw in Maastricht op 9 november
2007. In Maastricht bevinden zich enkele aansprekende voorbeelden van herbestemming
van religieus erfgoed, zoals het Kruisherenhotel en de Dominicanenkerk, die tijdens de
studiedag bezocht kunnen worden.
Maastricht, 9 november 2007
Prof. Dr. Ir. Dionys Van Gemert
Vice-president WTA
Voorzitter WTA Nederland/Vlaanderen