HERBESTEMMING VAN RELIGIEUS ERFGOED Maastricht ... - WTA

HERBESTEMMING ABDIJHOEVE CISTERCIËNZERINNENABDIJ HERKENRODE
(B)
Herman van Meer, architect, Team herman van meer, architecten & co, Hasselt
0. Abstract
Aan de hand van het restauratieproject ‘Abdijhoeve Herkenrode’ te Kuringen-Hasselt, dat
aangevat werd in 1998 en tot op heden 2007 nog doorloopt, wordt de ontwerpstrategie van
het team herman van meer – architecten & co uiteengezet. De ontwerpstrategie van het
team herman van meer bestaat erin het gebouw of het monument en zijn omgeving te
(h)erkennen als drager van menselijke natuur doorheen de tijd. De relatie met het verleden
is voor het team geen statisch gegeven, maar een ‘dialectisch spanningsveld’. Het gebouw
wordt geïnterpreteerd als een ‘brug’ in de tijd waardoor een invulling enkel gebeurt vanuit de
dialoog. Het team stelt de bestaande en de nieuwe context steeds in vraag. De rode draad
die gevolgd wordt is de betrachting een diepgaand, gericht inzicht te verkrijgen op de diverse
aanwezige vlakken, om vanuit de kennis op dit ogenblik, op creatieve wijze tot een ontwerp
te komen, dat zoveel mogelijk wortels terug tot leven brengt.
1. Korte historiek
De stichting van de abdij van Herkenrode wordt toegeschreven aan Geeraard, graaf van
Loon (1171-1194), die in 1182 zijn goed Herkenrode schonk aan een zekere broeder
Hendrik om er een klooster voor Cisterciënzerinnen te stichten.
Als kloostergemeenschap werd Herkenrode in 1217 officieel opgenomen in de orde van
Citeaux en was zo de eerste vrouwenabdij van deze orde in de Nederlanden.
De 14e en 15e-eeuw waren perioden van achteruitgang
Onder abdis Mechtildis van Lechy werd de abdij in de 16e-eeuw grondig verbouwd en kwam
ze opnieuw tot grote bloei.
Na verscheidene tegenslagen zoals plunderingen en brandstichting op het einde van de
16e- en begin van de 17e-eeuw werd onder abdis Anne-Catherine de Lamboy de abdij
hersteld en kende ze een tweede bloeiperiode? Fig. 1, 2 en 3. Het is tijdens haar bewind
dat, naast de andere hoevegebouwen in steen, in 1656 de tiendenschuur werd gebouwd
(wapenschild in de kopgevel van de tiendenschuur).
In de 18e-eeuw was Herkenrode een van de rijkste abdijen van de het prinsbisdom Luik en
de zuidelijke Nederlanden. In 1768 gaf abdis Anne de Croy aan architect Laurent-Benoit
Dewez(1731-1812) opdracht een geheel nieuwe abdij te bouwen. Alleen de nieuwe
residentie van de abdis werd gerealiseerd, alsook een grondige verbouwing van de
abdijhoeve. Enkel de tiendenschuur, de funderingen en een stuk buitengevel (noordgevel en
de helft van de westgevel) van de hoeve van 1656 werden behouden.
Op 13 december 1796 werd de abdij verlaten en hield ze op te bestaan.
Op 17 februari 1797 werd de abdij publiek verkocht, waarna ze meer en meer aftakelde.
In het najaar van 1972 kochten de reguliere kanunnikessen van het Heilig Graf de
abdisverblijven en het landschappelijk park. In 1973 werd het 18e-eeuwse abdisverblijf
ingericht als bezinningshuis en in 1976 werd beslist een nieuw klooster te bouwen dat in de
loop van de tachtiger jaren werd gerealiseerd.
In het voorjaar van 1998 kocht de Vlaamse Gemeenschap het overblijvende deel van het
domein Herkenrode, met inbegrip van de er op staande gebouwen, te weten de
hoevegebouwen, de molen, de tuiltermolen ...
- 1 -