Aan de hand van de imam - Pauw & Witteman

IVA beleidsonderzoek en advies
6 Integratie en participatie: een analyse op basis van
praktijk, moraal en verantwoordelijkheid
De geloofsinterpretatie en -belijdenis van imam Ahmad Salam en een deel van zijn
volgelingen benoemen we als fundamentalistisch. We doelen hiermee op de moskeebezoekers
die zich bekennen tot een manier van leven waarin ‘de zuivere islam’ als
enige ware weg het primair leidende principe is. Die boodschap willen zij ook actief
uitdragen. Deze kern kan als salafistisch worden aangeduid 37 . Het grootste deel van
de moskeebezoekers bevindt zich ergens op het continuüm van orthodox naar fundamentalistisch.
Zij bezoeken de moskee en volgen de geloofsovertuiging en –belijdenis
die imam Ahmad Salam predikt op minder strikte wijze. Zoals in hoofdstuk twee
werd gesteld, is elke fundamentalist orthodox, maar is niet elke orthodox gelovige een
fundamentalist. Fundamentalisme impliceert een onveranderlijk beeld van de ware
werkelijkheid. Deze ware werkelijkheid, indien van toepassing op de islam, wordt gedicteerd
door de koran en de soenna. De salafi’s willen zich juist bekeren tot deze in
het begin van de zevende eeuw geopenbaarde en door de profeet voorgeleefde enige
waarheid. Een goed moslim doet tijdens zijn leven zoveel mogelijk kennis op van deze
waarheid en probeert strikt volgens de regels te leven. Zou iedereen dat doen – dat is
de claim van de fundamentalist – dan zal een volmaakte wereld ontstaan.
Het risico van een fundamentalistische geloofsovertuiging en levenshouding is enerzijds
dat de religie of ideologie per slot van rekening geen zelfstandig redeneren,
menselijke logica en interpretatie toestaat (‘rationalisme’, in de terminologie van salafi’s)
(Wiktorowicz 2006: 210). Anderzijds schuilt risico in het zo sterk beleven van
de religie of ideologie, dat er behoefte en bereidheid ontstaan om die wens tot een
volmaakte wereld aan het ongelovige of vooralsnog niet meewerkende deel van de
mensheid op te leggen, desnoods met gebruik van dwang of geweld. In die gevallen
is de fundamentalist (in negatieve zin) geradicaliseerd, militant geworden en tot extremisme
overgegaan 38 .
37 Salafi zelf, zoals elders in deze studie (§ 3.3) is toegelicht, benoemen zichzelf doorgaans niet als ‘salafi’.
38 Fundamentalisme en geweld verhouden zich in de islam allerminst vanzelfsprekend. De bekende soera 2:256 in
de koran (uit de Mekkaanse periode toen de profeet Mohammed nog weinig machtsbasis had) impliceert dat geen
dwang mag worden gebruikt om iemand te doen geloven. Ook andere verzen onderstrepen deze terughoudendheid.
Tegelijkertijd bevat de koran verzen (uit een later, militanter periode in de openbaring van het geloof, toen de profeet
Mohammed zich in Medina bevond) die soera 2:256 en andere zouden herroepen (abrogatie: ناسِخة), of althans
weerspreken. Een van de bestuursleden van de moskee in Tilburg-Noord benadrukte – met verwijzing naar soera
2:256 – dat de fundamentalistische geloofsinterpretatie van imam Salam en zijn volgelingen geen dwang, geweld of
haat in geloofszaken erkent.
61