Aan de hand van de imam - Pauw & Witteman

IVA beleidsonderzoek en advies
Verder weg van het fundament van het geloof, letterlijk in de periferie van de moskee,
spelen nog hele andere dan alleen geloofskwesties een rol. Wat te denken van Marokkaanse
jongeren die binnenshuis aan autoriteit gewend zijn, maar buitenshuis de weg
kwijtraken door een gebrek daaraan in combinatie met de keur aan westerse verleidingen?
Zij voelen zich Marokkaan noch Nederlander, moslim misschien, maar in elk
geval geen onderdeel van een hechte gemeenschap. Het is daar waar de fundamenten
van het geloof buiten beeld zijn geraakt en het alleen nog lijkt te gaan om culturele
verschillen. De Islamitische Stichting voor Opvoeding en Overdracht van Kennis zou
niets liever doen dan ook van deze jongeren devote geloofsbelijders te maken, maar
kan hen niet altijd bereiken. Voor deze jongeren die een complex proces van identiteitsconstructie
doorleven (Koning 2008), lijkt soms integratie of zelfs assimilatie het
enige antwoord. Een beleid dat niet is gericht op integratie laat deze jongeren feitelijk
aan hun lot over.
Vanuit het perspectief van de moskee van imam Ahmad Salam lijkt het voor de hand
te liggen om er als gemeente een ‘laissez faire’ politiek op na te houden. Er gebeuren
geen ‘gevaarlijke dingen’, de omwonenden en de buurt hebben er geen last van, er
bestaat een recht op vrijheid van godsdienst. Het feit blijft dat een groep moslims zich
afzondert van de samenleving, daarmee niet of nauwelijks integreert, maar wel participeert
door middel van sociaal-economische contacten, bijvoorbeeld in de winkel, bij de
dokter, op het werk. Het risico schuilt niet in het isolationisme van de fundamentalist,
maar in dat diegenen die onvoldoende binding of identiteit aan de gesloten geloofsgemeenschap
kunnen ontlenen, kunnen gaan radicaliseren in die zin dat zij alleen nog
hun eigen waarden als leidend wensen te beschouwen.
In wezen is het centraal stellen van eigen waarden de kern van elk radicaal denken,
alleen ontbreken hierbij het georganiseerde verband en de ideologie. Wij hebben in dit
onderzoek geen radicaliserende jongeren aangetroffen. Wél is vastgesteld dat de geloofsgemeenschap
heterogeen is in de mate van orthodoxie. Dat betekent dat er in de
periferie individuen zullen zijn die geen of geringe aansluiting bij de moslimgemeenschap
zullen vinden, laat staan bij de salafistische kern in de moskee, en mogelijk ook
niet tot de westerse samenleving gerekend zullen kunnen worden. Ze staan nagenoeg
los van de (of een) geloofsovertuiging en zouden daarom waarschijnlijk gevaarlijker
kunnen zijn dan de ‘doorgeslagen’ want ‘nog onwetende’ fundamentalist ooit zal zijn,
juist omdat die ‘doorgeslagen fundamentalist’ zich bevindt in een gezelschap van medegelovigen
die hem of haar – denkend vanuit een groter belang, namelijk het imago
van de moskee, of van de moslimgemeenschap als geheel – weer op het rechte pad
zouden kunnen helpen.
We komen hier op het laatste te bespreken onderdeel van de analyse: het thema verantwoordelijkheid.
Wie is of voelt zich nu eigenlijk verantwoordelijk voor een
vreedzaam samenleven van allochtone en autochtone culturen? Het geloof, zoals
imam Ahmad Salam dat belijdt en uitdraagt, biedt concrete handvatten voor een
vreedzaam samenleven. Als iedereen volgens die regels zou leven, zou de wereld niet
minder dan volmaakt zijn. Vanuit die gedachte is te rechtvaardigen dat de imam in al
zijn adviezen, naar beste vermogen, de enige waarheid verkondigt en zich niet actief
bezighoudt met de uitwerking daarvan in de dagelijkse praktijk.
65